BSE Odisha 7th Class Science Solutions Chapter 2 ଭୌତିକ ଓ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ

BSE Odisha Class 7 Science Solutions Chapter 2 ଭୌତିକ ଓ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ

ବିଷୟବସ୍ତୁ ସୂଚନା ଓ ବିଶେଷଣ

→ ପଦାର୍ଥର ପରିବର୍ତ୍ତନ :
ଆମ ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ଵରେ ଦେଖୁଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ପଦାର୍ଥର ଅନେକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର; ଯଥା – (a) ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଓ (b) ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ।

(a) ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ –

• ଯେଉଁ ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ ଅସ୍ଥାୟୀ ଓ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ । ଏଥ‌ିରେ ପଦାର୍ଥର କେବଳ ରୂପ, ବର୍ଣ୍ଣ ଆଦିର ସାମୟିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଥାଏ ଏବଂ କୌଣସି ନୂତନ ପଦାର୍ଥ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇନଥାଏ ।
• ଚିନିକୁ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ କରି ସର୍ବତ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା, ଜଳକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କରି ବାମ୍ଫ କରିବା, କାଚ ଭାଙ୍ଗିବା, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବଲ୍‌ବ ଜଳିବା ଆଦି ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ।

(b) ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ –

• ଯେଉଁ ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ ସ୍ଥାୟୀ ଓ ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ । ଏଥିରେ ପଦାର୍ଥର ଉଭୟ ଭୌତିକ ଓ ରାସାୟନିକ ଧର୍ମର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇ ଏକ ବା ଏକାଧିକ ନୂତନ ପଦାର୍ଥ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।
• ଲୁହାରେ କଳଙ୍କି ଲାଗିବା, କାଠ ଜଳିବା, କ୍ଷୀରରୁ ଛେନା ହେବା ଇତ୍ୟାଦି ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଅଟେ ।

→  ତୁମପାଇଁ କାମ :
ତଳ ସାରଣୀ ତୁମ ଖାତାରେ ଆଙ୍କ ଓ ପାଞ୍ଚଗୋଟି ଉଦାହରଣ ଦେଇ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ କର ।

ପ୍ରଶ୍ନ ୧ । (କ) ଗୋଟିଏ ଫୁଲଝରି ବାଣ ଜଳାଇବାବେଳେ ତୁମେ ଧରୁଥିବା ଅଂଶର କି ପ୍ରକାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ?
Solution:
ଫୁଲଝରି ବାଣ ଜଳାଇବାବେଳେ ଆମେ ଧରିଥିବା ଅଂଶର କୌଣସି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ନାହିଁ ।

(ଖ) ଯାହା ଜଳିଗଲା ସେହି ପଦାର୍ଥର କି ପ୍ରକାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲା ?
Solution:
ଯାହା ଜଳିଗଲା ସେହି ପଦାର୍ଥର ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲା । କାରଣ ବାରୁଦର ଦହନ ଘଟି ପାଉଁଶ (ନୂତନ ପଦାର୍ଥ) ସୃଷ୍ଟି ହେଲା । ଏହା ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ଓ ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଅଟେ ।

(ଗ) ଫୁଲଝରିର ବାରୁଦ ଜଳିଥ‌ିବା ଅଂଶରେ ଥ‌ିବା ତାରର କି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ?
Solution:
ଫୁଲଝରିର ବାରୁଦ ଜଳିଥିବା ଅଂଶରେ ଥ‌ିବା ତାରର ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ । କାରଣ ତାରଟି ଉତ୍ତପ୍ତ ହୋଇ ପ୍ରସାରିତ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଥଣ୍ଡା ହେଲେ ମୂଳଅବସ୍ଥା ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ଏକ ଅସ୍ଥାୟୀ ଓ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ

→  ତୁମପାଇଁ କାମ :
ଏଠାରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଭୌତିକ ଓ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକୁ ଅଲଗା କରି ନିମ୍ନ ସାରଣିର ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନରେ ଲେଖ । ସେହି ପରିବର୍ତ୍ତନ ସପକ୍ଷରେ ଥ‌ିବା କାରଣ ଯଥା ସ୍ଥାନରେ ଲେଖ ।

• ବାଇଗଣ କାଟି ରଖ୍ ଦେଲେ ତା’ର ରଙ୍ଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବା ।
• ବାସି ପଖାଳ ଖଟା ଲାଗିବା ।
• ଗୋଟିଏ ସରୁ ତାରକୁ ବଙ୍କାଇ ଇଂରାଜୀ ଆଠ ସଂଖ୍ୟା ତିଆରି କରିବା ।
• ସାଇକେଲ୍ ଟ୍ୟୁବ୍‌ରେ ପମ୍ପ ଦେବା ।
• ବାଣ ଫୋଟକା ଫୁଟି ଶବ୍ଦ ହେବା ।
• ଚକ୍ ଗୁଣ୍ଡରୁ ଚକ୍‌ଖଡ଼ି ତିଆରି କରିବା ।
  Solution:

ଭୌତିକ ଓ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ତୁଳନା

→  ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :

• ଦୁଇଟି ପଦାର୍ଥ ମିଶି ନୂତନ ପଦାର୍ଥ ଗଠନ କରିବାକୁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ନିମନ୍ତେ ଉପାଦାନ ଗୁଡ଼ିକର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅନୁପାତ ରହିବା ଦରକାର ।
• ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ନିମନ୍ତେ ସ୍ପର୍ଶ, ତାପ, ଆଲୋକ ପ୍ରଭୃତିର ଅନୁକୂଳ ଅବସ୍ଥା ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ ।
• ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ଉପାଦାନ ଗୁଡ଼ିକର ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟି ନୂତନ ପଦାର୍ଥ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।

→  ତୁମପାଇଁ କାମ :
ସେଥ‌ିରେ ଚିମୁଟାଏ ଖାଇବା ସୋଡ଼ା (ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ବାଇକାର୍ବୋନେଟ୍) ମିଶାଇ ଲକ୍ଷ୍ୟ କର କ’ଣ ହେଲା । ଅନ୍ୟ ଗୋଟିଏ ପରୀକ୍ଷା ନଳୀରେ ଅଳ୍ପ ସଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ ସ୍ଵଚ୍ଛ ଚୂନପାଣି ନେଇ ରଖ । ପ୍ରଥମ ପରୀକ୍ଷାନଳୀ ମଧ୍ଯରେ ବୁଦ୍ ବୁଦ୍ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ସହିତ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ ହେବ ଏବଂ ସଁ ଶବ୍ଦ ଶୁଣାଯିବ ।
ନିର୍ଗତ ହେଉଥ‌ିବା ଏହି ଗ୍ୟାସ୍‌ ତତ୍‌କ୍ଷଣାତ୍ ସ୍ବଚ୍ଛ ହେଲା ।

Solution:

• ଭିନେଗାର ସହିତ ଖାଇବା ସୋଡ଼ାର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହି ଗ୍ୟାସ୍ ସଁ ସଁ ଶବ୍ଦ କରି ବୁଦ୍‌ବୁଦ୍ ହୋଇ ନିର୍ଗତ ହେବ ।
• ଚୂନପାଣି ହେଉଛି କ୍ୟାଲସିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ଼ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ । ଏହା ସହିତ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟିବାରୁ ଧଳା ଓ ଅଦ୍ରବଣୀୟ ପଦାର୍ଥ କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ ସୃଷ୍ଟି ହେଲା । ଏହି ଯୌଗିକର ଉପସ୍ଥିତି ଯୋଗୁ ଚୂନପାଣି
• ଉପରୋକ୍ତ ପରୀକ୍ଷଣରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ ହେବା, କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ଓ ଚୂନପାଣିର ରଙ୍ଗ ଦୁଧୂ ହେବା ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ।

→  ତୁମପାଇଁ କାମ :
ଗୋଟିଏ ସ୍ୱଚ୍ଛ କାଚପାତ୍ରରେ ଚାମଚେ ତୁତିଆ (କପର୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍) ନେଇ ଆବଶ୍ୟକ ପରିମାଣର ଜଳ ମିଶାଇ ଦ୍ରବଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ କର । ସୁବିଧା ଥିଲେ ଏହି ଦ୍ରବଣରେ ଦୁଇ/ ଚାରି ଟୋପା ଲଘୁ ଗନ୍ଧକାମ୍ଳ (ଡାଇଲୁଟ୍ ସଲ୍‌ଫୁରିକ୍‌ ଏସିଡ୍) ମିଶାଅ ।

ଏହି ଦ୍ରବଣର ବର୍ଣ୍ଣ ଲେଖ୍ଖ ଏବଂ ଗୋଟିଏ କାଚନଳୀରେ ଏଥୁରୁ ଅଳ୍ପ ନେଇ ରଖ । କାଚପାତ୍ରରେ ଥ‌ିବା ଦ୍ରବଣରେ କଳଙ୍କି ଲାଗି ନଥ‌ିବା ଗୋଟିଏ ଲୁହାକଣ୍ଟା ବୁଡ଼ାଇ ଛାଡ଼ିଦିଅ ଏବଂ ପ୍ରାୟ ଅଧଘଣ୍ଟା ପରେ ଦେଖ ‘କ’ଣ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲା । ଲୁହାକଣ୍ଟା ବୁଡ଼ାଇବା ପୂର୍ବରୁ ତୁତିଆ ଦ୍ରବଣର ରଙ୍ଗ କ’ଣ ଥିଲା ? ଅଧଘଣ୍ଟାଏ ପରେ ସେହି ଦ୍ରବଣର ରଙ୍ଗରେ କେଉଁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲା ଓ ଲୁହାକଣ୍ଟାଟିର କିଭଳି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଲକ୍ଷ୍ୟକଲ ।
Solution:

• ପରୀକ୍ଷଣ ପୂର୍ବରୁ ତୁତିଆର ଦ୍ରବଣ ନୀଳ ରଙ୍ଗ ଥିଲା । ସେଥ‌ିରେ ଲୁହାକଣ୍ଟା ପକାଇବାର ଅଧଘଣ୍ଟା ପରେ ସେହି
• ସବୁଜ ରଙ୍ଗ ଯୁକ୍ତ ଜଳରେ ଦ୍ରବଣୀୟ ପଦାର୍ଥ ହେଉଛି ଆଇରନ୍‌ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ । ଲୁହାକଣ୍ଟା ଉପରେ ଧୂସର ରଙ୍ଗର ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ।

ପ୍ରଶ୍ନ ୨ । ସ୍କୁଲ୍ କାନ୍ଥ ବା ତୁମ ଘର କାନ୍ଥ ଚୂନ ଦିଆଗଲେ ସେ କାନ୍ଥ ସବୁ ପ୍ରଥମେ ପ୍ରଥମେ ପାଣିଚିଆ ଦେଖାଯାଏ । କିନ୍ତୁ କିଛି ସମୟ ପରେ ତାହା ଖୁବ୍ ଧଳା ଦେଖାଯାଏ । ଏପରି କାହିଁକି ହୁଏ ।
Solution:
କାନ୍ଥରେ ଚୂନ ଲିପିଦେଲେ ଚୂନପାଣି ବାୟୁରେ ଥ‌ିବା ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ (CaCO₃) ସୃଷ୍ଟିକରେ । ଏହାର ରଙ୍ଗ ଧଳା ଓ ଜଳରେ ଅଦ୍ରବଣୀୟ ହୋଇଥିବାରୁ କାନ୍ଥ ଧଳା ଦିଶେ ।
ଚୂନ + ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ = କ୍ୟାଲସିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ + ଜଳ
ପ୍ରଶ୍ନ ୩ । ନିମ୍ନଲିଖ ସାରଣୀଟି ପୁରଣ କର ।(ପ୍ରଶ୍ନ ସହ ଉତ୍ତର)

→  ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ :

• ଗୋଟିଏ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ଯେଉଁ ସମୀକରଣ ସାହାଯ୍ୟରେ ସଂକ୍ଷେପ ଓ ସାଂକେତିକ ରୂପରେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ କୁହାଯାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ନୂତନ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକୁ ଉତ୍ପାଦ କୁହାଯାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଏକ ବା ଏକାଧ୍ଵ ପ୍ରତିକାରକ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ସେହିପରି ଏକ ବା ଏକାଧ୍ଵ ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ଲେଖୁଲା ବେଳେ, ସେହି ପ୍ରତିକାରକଗୁଡ଼ିକୁ ସେମାନଙ୍କର ଅଣୁ ସଂକେତ ଓ ଉତ୍ପାଦଗୁଡ଼ିକୁ

→  ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ଲେଖୁବା ଳିୟମ :
(i) ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ଲେଖୁବା ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରତିକାରକ ଓ ଉତ୍ପାଦ ଅଣୁର ସଂକେତ ଜାଣିଥିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଉଦାହରଣ ସ୍ଵରୂପ, ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଫିତାରେ ଅଗ୍ନି ସଂଯୋଗ କଲେ ତାହା ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ଆଲୋକ ପ୍ରକାଶ କରିବା ସହିତ ଜଳି ଉଠେ ଓ ଧଳା ବର୍ଣ୍ଣର ପାଉଁଶ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହି ପାଉଁଶ ହେଉଛି ମାଗ୍ନେସିୟମ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ । ଏଠାରେ ମାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଓ ଅମ୍ଳଜାନ ହେଉଛନ୍ତି ପ୍ରତିକାରକ । ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଅଣୁର ସଂକେତ ଓ ପରମାଣୁର ପ୍ରତୀକ ସମାନ ଓ ତାହା Mg । ଅମ୍ଳଜାନ ଅଣୁରେ ଦୁଇଟି ପରମାଣୁ ଥାଏ ଓ ଏହାର ଅଣୁ ସଂକେତ O₂ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଉତ୍ପାଦ ହେଉଛି ମାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଓ ଏହାର ସଂକେତ MgO ।

(ii) ତେଣୁ ଏହି ସମୀକରଣର ବାମପାର୍ଶ୍ବରେ Mg ଓ O₂, ଏବଂ ଡାହାଣ ପାର୍ଶ୍ଵରେ MgO ଲେଖିବାକୁ ହୁଏ ।

(iii) ଯଦି କୌଣସି ସମୀକରଣ ଲେଖୁବେଳେ ଏକରୁ ଅଧିକ ଉତ୍ପାଦକୁ କିମ୍ବା ପ୍ରତିକାରକକୁ ପ୍ରକାଶ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ ତେବେ ସେଗୁଡ଼ିକର ଅଣୁ ସଂକେତ ମଧ୍ୟରେ ଯୁକ୍ତ ଚିହ୍ନ (+) ଲେଖୁ ପୃଥକ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏଠାରେ ପ୍ରତିକାରକ ଦୁଇଟିକୁ ‘‘Mg +O₂,” ଏବଂ ଏକମାତ୍ର ଉତ୍ପାଦ ପାଇଁ MgO ଲେଖାଯିବ ।

(iv) ପ୍ରତିକାରକ ଓ ଉତ୍ପାଦ ମଧ୍ଯରେ ଏକ ତୀର ଚିହ୍ନ (→) ଲେଖାଯାଏ । ତୀରଟି ବାମରୁ ଡାହାଣକୁ ସୂଚାଉଥ‌ିବାଦ୍ଵାର ପ୍ରତିକାରକରୁ ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବା ଦର୍ଶାଏ ।

(v) ପ୍ରଥମେ ରାସୟନିକ ସମାଜରଣଟି ପ୍ରତିକାରକ ଉତ୍ପାଦରତିକ ର ନାମକ୍ତ ବ୍ୟବହାର କରି ଲୋଖାଯାଇ ପାରିବ ।

(vi) ଉପରୋକ୍ତ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣଟି ପ୍ରତିକାରକ ଓ ସଂକେତ ବ୍ୟବହାର କରି ନିମ୍ନ ପ୍ରକାରରେ ଲେଖାଯାଏ,

(vii) ଉପରେକ୍ର ରାସପୂଳକ ସମାଜରଶକ୍ତ କଲଲ (skeletal) ବା ଅପମ (unbalanced) ସମାଜରଣ କହନ୍ତି |

(viii) ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ-ପୂର୍ବ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ଏବଂ ପରିବର୍ତ୍ତନର ପର ବସ୍ତୁତ୍ଵ ସର୍ବଦା ସମାନ ରହେ ଅର୍ଥାତ୍ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଅଂଶ ଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ପ୍ରତିକାରକଗୁଡ଼ିକର ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ଵ, ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଶେଷରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥ‌ିବା ଉତ୍ପାଦଗୁଡ଼ିକର ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସହ ସମାନ ଅଟେ ।

(ix) ଅସମତୁଲ ସମୀକରଣକୁ ସମତୁଲ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଯାୟୀ ଏକାତ୍ଵିକ ଉପାୟରେ ସମୀକରଣ ଗୁଡ଼ିକୁ ସମତୁଲ କରାଯାଇଥାଏ । ପ୍ରଥମେ ସବୁଠାରୁ ସରଳ (Hit and trial) ବା (trial and error) ପଦ୍ଧତି

ଗାମାକରଣ ସମତୁଲ କରିବା ପ୍ରଣାଳୀ :
(i) ଅସମତୁଲ ସମାଜରେଶବରି ନିମ୍ ପ୍ରକାରରେ ଅଛି |

(ii) ଏହି ସମୀକରଣଟିର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ଥ‌ିବାରୁ ସମାନ ଅଛି । କିନ୍ତୁ ଅମ୍ଳଜାନ ପରମାଣୁର ସଂଖ୍ୟା ବାମ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଦୁଇଟି ଓ ଡାହାଣ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଗୋଟିଏ ଥ‌ିବାରୁ ସମାନ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଦୁଇ ଗୁଣନ କରିବାକୁ ହେବ । ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୀକରଣଟି ନିମ୍ନ ପ୍ରକାର ହେବ ।

(iii) ଏହା ଫଳରେ ଅମ୍ଳଜାନ ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ସମାନ ହେଲା ; କିନ୍ତୁ ମାଗ୍ନେସିୟମ୍ ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଅସମାନ ହୋଇଗଲା । ବାମ ପାର୍ଶ୍ବରେ ଏହା କମ୍ ଥିବାରୁ ସେହି “Mg”’କୁ ଦୁଇଗୁଣ କରିବାକୁ ହେବ । ଏହାଦ୍ୱାରା ସେହି ସମୀକରଣଟି ନିମ୍ନପ୍ରକାର ହେବ ।
2 Mg + O₂, = 2 MgO

(iv) ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୀକରଣଟି ସମତୁଲ ହେଲା ଓ ଏହାର ତୀର (→) ଚିହ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ସମାନ (=) ଚିହ୍ନ ଲେଖାଗଲା ।

ପ୍ରଣ ୪ । ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରତିକ୍ତିକଗୁଜ ପାଇଁ ସମତୁଲ ରାମାୟନିକ ସମାଜରଣ ଲେଖ |
(କ) ବାୟୁରେ ଅଙ୍ଗାରକ (କାର୍ବନ) ଜଳିବା ବେଳେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ (କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍ସାଇଡ୍) ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
Solution:

(ଖ) ସୋଡ଼ିୟମ୍, କ୍ଲୋରିନ୍ ସହିତ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ସୋଡ଼ିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
Solution:

(ଗ) ଉଦ୍‌ଜାନ, କ୍ଲୋରିନ୍ ସହିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ଲବଣାମ୍ଳ (ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍) ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପାଦିତ ହୁଏ ।
Solution:

→ ଆସ ଜାଣିବା:

• ବିଭିନ୍ନ ପଦାର୍ଥର ଅନେକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହି ସବୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଯଥା : ଭୌତିକ ଓ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ।
• ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତୀ ଓ ଏଥିଯୋଗୁଁ ପଦାର୍ଥର କେବଳ ଭୌତିକ ଧର୍ମଗୁଡ଼ିକର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ଓ ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦ୍ଵାରା ପଦାର୍ଥର ଉଭୟ ଭୌତିକ ଓ ରାସାୟନିକ ଧର୍ମଗୁଡ଼ିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଯୋଗୁ ସର୍ବଦା ନୂତନ ପଦାର୍ଥ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
• ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ବେଳେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ହୋଇଥାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଅଂଶ ଗ୍ରହଣ କରୁଥିବା ପଦାର୍ଥକୁ ପ୍ରତିକାରକ ଓ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ବେଳେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ନୂତନ ପଦାର୍ଥକୁ ଉତ୍ପାଦ କୁହାଯାଏ ।

Question 1.
ନିମ୍ନଲିଖତ ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ କେଉଁଗୁଡ଼ିକ ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ?
(କ) ଆଲୋକ ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା
(ଖ) ପୁରୁଣା କାଗଜ ବ୍ୟବହାର କରି ଠୁଙ୍ଗା ତିଆରି କରିବା
(ଗ) ଗୋଟିଏ ତମ୍ବା ମୁଦ୍ରାକୁ ପିଟିପିଟି ଚେପ୍‌ଟା କରିବା
(ଘ) ସ୍ଵଚ୍ଛ ଚୂନପାଣିକୁ ଗୋଟିଏ ସରୁ ମୁହଁ ଥ‌ିବା ଶିଶିରେ ନେଇ ଫୁଙ୍କିବା
(ଙ) ବିଭିନ୍ନ ଆବର୍ଜନା ପଦାର୍ଥରୁ ଖତ ତିଆରି କରିବା
(ଚ) ତୁଳାରୁ ସୂତା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା
Solution:
ନିମ୍ନଲିଖତଗୁଡିକ ଲୋଡିକ ପରିଦରନ –
(ଖ) ପୁରୁଣା କାଗଜ ବ୍ୟବହାର କରି ଠୁଙ୍ଗା ତିଆରି କରିବା
(ଗ) ଗୋଟିଏ ତମ୍ବା ମୁଦ୍ରାକୁ ପିଟିପିଟି ଚେପ୍‌ଟା କରିବା ଓ
(ଚ) ତୁଳାରୁ ସୂତା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା

Question 2.
ନିମ୍ନଲିଖ ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଭୌତିକ କିନ୍ତୁ ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ।
(କ) ଆଇସ୍‌କ୍ରିମ୍ ତରଳି ଯିବା
(ଗ) ଇଲେକ୍ଟ୍ରିକ୍ ବଲ୍‌ବ ଜଳାଇବା
(ଖ) ଚାଇନାମାଟିରେ ତିଆରି ଫୁଲଦାନୀ ଭାଙ୍ଗିଯିବା
(ଘ) କ୍ତହାକଣାରେ କଲକ କାଟିନ |
Solution:
(ଖ) ଚାଇନା ମାଟିରେ ତିଆରି ଫୁଲଦାନୀ ଭାଙ୍ଗିଯିବା । ଏହା ହେଉଛି ଭୌତିକ କିନ୍ତୁ ଅପତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ

Question 3.
ଗୋଟିଏ କାଠଗଡ଼କୁ ଛୋଟ ଛୋଟ କରି କାଟି ଜଳାଇବାରେ ଦୁଇଟି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ । ଦୁଇ ଦୁଇଟି କାରଣ ସହ ବୁଝାଅ ।
Solution:

• ଗୋଟିଏ କାଠଗଡ଼କୁ ଛୋଟ ଛୋଟ କରି କାଟିଲେ ଭୋତିଲ ପରିଦଭ ଶଟିଥାଏ | କାଲ ହାଇଟ କାରଣ ନ୍ମିତନ ପଦାର ଉପନ୍ତ ହୋଲନଥାଏ |
• କଟା କାଠଖଣ୍ଡକୁ ଜଳାଇଲେ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟେ । କାରଣ କାଠଖଣ୍ଡ ଜଳି ନୂତନ କିମ୍ବା ପାଉଁଶ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।

Question 4.
ନିମ୍ନଲିଖୂତ ଅସମତୁଲ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣଗୁଡ଼ିକୁ ସମତୁଲ କର ।
(କ) Na + 0₂ → Na₂O
(ଗ) N₂ + H₂ → NH₃
(ଖ) Mg + Cl₂ → MgCI₂
(ଘ) KClO₃→ KCl + O₂
Solution:
(କ) 4Na + O₂ = 2Na₂O
(ଗ) N₂ + 3H₂ = 2NH₃
(ଖ) Mg + Cl₂ = MgCI₂
(ଘ) 2KClO₃ = 2KCl + 30₂

Question 5.
ନିମ୍ନଲିଖର ରାସାୟନିକ ପ୍ପତିକ୍ତିମାର୍ତିକୁ ସମତୁଲ ରାମାୟନିକ ସାରାକରଣ ପାବାଯମୟରେ ଦଶାର୍ଥ |
(କ) ଆଲୁମିନିୟମ୍ ଅମ୍ଳଜାନ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଆଲୁମିନିୟମ୍‌ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
Solution:
4Al + 30₂ → 2Al₂O₃

(ଖ) ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ସୋଡ଼ିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।
Solution:
4 Na + 3CO₂ → 2Na₂CO₃ + C

(ଗ) ପୋଟାସିୟମ୍ନ, ଗଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ତିଯା କରି ପୋଟାସିୟମ ପ୍ରକପାଲତ୍ଭେ ତୁପାନ୍ତରିତ ହୁଏ |
Solution:
2K + S → K₂S

(ଘ) କାଦନ ମରନାଥକ୍ସସlକତ୍ ଅମ୍ଳକାନରେ ଦହିତ ହେଲେ ଥକ୍କାରକାମ୍ଳ ଭତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ |
Solution:
2CO + O₂ → 2CO₂

Question 6.
H₂ + 1/2O₂ → H₂O ସମୀକରଣଟି ଠିକ୍ କି ଭୁଲ୍ ଯଥାର୍ଥତା ସହ ବୁଝାଅ ।
Solution:
H₂ + 1⁄2O₂ → H₂O
(i) ସମାକରଣଟି ଭୁଲ ଅଟେ | କାଣେ ରାସାୟ୍ନନକ ସମାଜରଣ ଲେଖଦାଦେଲେ ପ୍ରତିକାରକଗୁଡିକ ସେଗୁଡିକର ଅଣୁର ସଂକେତ ଓ ଉତ୍ପାଦଗୁଡ଼ିକୁ ସେଗୁଡ଼ିକର ଅଣୁର ସଂକେତ ସାହାଯ୍ୟରେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ ।
(ii) 12O₂, ଅମ୍ଳଜାନ ଅଣୁର ସଂକେତ ନୁହେଁ, O₂, ଅମ୍ଳଜାନ ଅଣୁର ସଂକେତ ।

ବିଷୟବସ୍ତୁ ସୂଚନା ଓ ବିଶେଷଣ

→ ପଦାର୍ଥର ପରିବର୍ତ୍ତନ :
ଆମ ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ଵରେ ଦେଖୁଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ପଦାର୍ଥର ଅନେକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର; ଯଥା – (a) ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଓ (b) ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ।

(a) ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ –

• ଯେଉଁ ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ ଅସ୍ଥାୟୀ ଓ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ । ଏଥ‌ିରେ ପଦାର୍ଥର କେବଳ ରୂପ, ବର୍ଣ୍ଣ ଆଦିର ସାମୟିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଥାଏ ଏବଂ କୌଣସି ନୂତନ ପଦାର୍ଥ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇନଥାଏ ।
• ଚିନିକୁ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ କରି ସର୍ବତ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା, ଜଳକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କରି ବାମ୍ଫ କରିବା, କାଚ ଭାଙ୍ଗିବା, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବଲ୍‌ବ ଜଳିବା ଆଦି ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ।

(b) ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ –

• ଯେଉଁ ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ ସ୍ଥାୟୀ ଓ ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ । ଏଥିରେ ପଦାର୍ଥର ଉଭୟ ଭୌତିକ ଓ ରାସାୟନିକ ଧର୍ମର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇ ଏକ ବା ଏକାଧିକ ନୂତନ ପଦାର୍ଥ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।
• ଲୁହାରେ କଳଙ୍କି ଲାଗିବା, କାଠ ଜଳିବା, କ୍ଷୀରରୁ ଛେନା ହେବା ଇତ୍ୟାଦି ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଅଟେ ।

→  ତୁମପାଇଁ କାମ :
ତଳ ସାରଣୀ ତୁମ ଖାତାରେ ଆଙ୍କ ଓ ପାଞ୍ଚଗୋଟି ଉଦାହରଣ ଦେଇ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ କର ।

ପ୍ରଶ୍ନ ୧ । (କ) ଗୋଟିଏ ଫୁଲଝରି ବାଣ ଜଳାଇବାବେଳେ ତୁମେ ଧରୁଥିବା ଅଂଶର କି ପ୍ରକାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ?
Solution:
ଫୁଲଝରି ବାଣ ଜଳାଇବାବେଳେ ଆମେ ଧରିଥିବା ଅଂଶର କୌଣସି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ନାହିଁ ।

(ଖ) ଯାହା ଜଳିଗଲା ସେହି ପଦାର୍ଥର କି ପ୍ରକାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲା ?
Solution:
ଯାହା ଜଳିଗଲା ସେହି ପଦାର୍ଥର ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲା । କାରଣ ବାରୁଦର ଦହନ ଘଟି ପାଉଁଶ (ନୂତନ ପଦାର୍ଥ) ସୃଷ୍ଟି ହେଲା । ଏହା ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ଓ ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଅଟେ ।

(ଗ) ଫୁଲଝରିର ବାରୁଦ ଜଳିଥ‌ିବା ଅଂଶରେ ଥ‌ିବା ତାରର କି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ?
Solution:
ଫୁଲଝରିର ବାରୁଦ ଜଳିଥିବା ଅଂଶରେ ଥ‌ିବା ତାରର ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ । କାରଣ ତାରଟି ଉତ୍ତପ୍ତ ହୋଇ ପ୍ରସାରିତ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଥଣ୍ଡା ହେଲେ ମୂଳଅବସ୍ଥା ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ଏକ ଅସ୍ଥାୟୀ ଓ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ

→  ତୁମପାଇଁ କାମ :
ଏଠାରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଭୌତିକ ଓ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକୁ ଅଲଗା କରି ନିମ୍ନ ସାରଣିର ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନରେ ଲେଖ । ସେହି ପରିବର୍ତ୍ତନ ସପକ୍ଷରେ ଥ‌ିବା କାରଣ ଯଥା ସ୍ଥାନରେ ଲେଖ ।

• ବାଇଗଣ କାଟି ରଖ୍ ଦେଲେ ତା’ର ରଙ୍ଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବା ।
• ବାସି ପଖାଳ ଖଟା ଲାଗିବା ।
• ଗୋଟିଏ ସରୁ ତାରକୁ ବଙ୍କାଇ ଇଂରାଜୀ ଆଠ ସଂଖ୍ୟା ତିଆରି କରିବା ।
• ସାଇକେଲ୍ ଟ୍ୟୁବ୍‌ରେ ପମ୍ପ ଦେବା ।
• ବାଣ ଫୋଟକା ଫୁଟି ଶବ୍ଦ ହେବା ।
• ଚକ୍ ଗୁଣ୍ଡରୁ ଚକ୍‌ଖଡ଼ି ତିଆରି କରିବା ।
  Solution:

ଭୌତିକ ଓ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ତୁଳନା

→  ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :

• ଦୁଇଟି ପଦାର୍ଥ ମିଶି ନୂତନ ପଦାର୍ଥ ଗଠନ କରିବାକୁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ନିମନ୍ତେ ଉପାଦାନ ଗୁଡ଼ିକର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅନୁପାତ ରହିବା ଦରକାର ।
• ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ନିମନ୍ତେ ସ୍ପର୍ଶ, ତାପ, ଆଲୋକ ପ୍ରଭୃତିର ଅନୁକୂଳ ଅବସ୍ଥା ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ ।
• ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ଉପାଦାନ ଗୁଡ଼ିକର ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟି ନୂତନ ପଦାର୍ଥ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।

→  ତୁମପାଇଁ କାମ :
ସେଥ‌ିରେ ଚିମୁଟାଏ ଖାଇବା ସୋଡ଼ା (ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ବାଇକାର୍ବୋନେଟ୍) ମିଶାଇ ଲକ୍ଷ୍ୟ କର କ’ଣ ହେଲା । ଅନ୍ୟ ଗୋଟିଏ ପରୀକ୍ଷା ନଳୀରେ ଅଳ୍ପ ସଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ ସ୍ଵଚ୍ଛ ଚୂନପାଣି ନେଇ ରଖ । ପ୍ରଥମ ପରୀକ୍ଷାନଳୀ ମଧ୍ଯରେ ବୁଦ୍ ବୁଦ୍ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ସହିତ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ ହେବ ଏବଂ ସଁ ଶବ୍ଦ ଶୁଣାଯିବ ।
ନିର୍ଗତ ହେଉଥ‌ିବା ଏହି ଗ୍ୟାସ୍‌ ତତ୍‌କ୍ଷଣାତ୍ ସ୍ବଚ୍ଛ ହେଲା ।

Solution:

• ଭିନେଗାର ସହିତ ଖାଇବା ସୋଡ଼ାର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହି ଗ୍ୟାସ୍ ସଁ ସଁ ଶବ୍ଦ କରି ବୁଦ୍‌ବୁଦ୍ ହୋଇ ନିର୍ଗତ ହେବ ।
• ଚୂନପାଣି ହେଉଛି କ୍ୟାଲସିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ଼ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ । ଏହା ସହିତ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟିବାରୁ ଧଳା ଓ ଅଦ୍ରବଣୀୟ ପଦାର୍ଥ କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ ସୃଷ୍ଟି ହେଲା । ଏହି ଯୌଗିକର ଉପସ୍ଥିତି ଯୋଗୁ ଚୂନପାଣି
• ଉପରୋକ୍ତ ପରୀକ୍ଷଣରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ ହେବା, କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ଓ ଚୂନପାଣିର ରଙ୍ଗ ଦୁଧୂ ହେବା ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ।

→  ତୁମପାଇଁ କାମ :
ଗୋଟିଏ ସ୍ୱଚ୍ଛ କାଚପାତ୍ରରେ ଚାମଚେ ତୁତିଆ (କପର୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍) ନେଇ ଆବଶ୍ୟକ ପରିମାଣର ଜଳ ମିଶାଇ ଦ୍ରବଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ କର । ସୁବିଧା ଥିଲେ ଏହି ଦ୍ରବଣରେ ଦୁଇ/ ଚାରି ଟୋପା ଲଘୁ ଗନ୍ଧକାମ୍ଳ (ଡାଇଲୁଟ୍ ସଲ୍‌ଫୁରିକ୍‌ ଏସିଡ୍) ମିଶାଅ ।

ଏହି ଦ୍ରବଣର ବର୍ଣ୍ଣ ଲେଖ୍ଖ ଏବଂ ଗୋଟିଏ କାଚନଳୀରେ ଏଥୁରୁ ଅଳ୍ପ ନେଇ ରଖ । କାଚପାତ୍ରରେ ଥ‌ିବା ଦ୍ରବଣରେ କଳଙ୍କି ଲାଗି ନଥ‌ିବା ଗୋଟିଏ ଲୁହାକଣ୍ଟା ବୁଡ଼ାଇ ଛାଡ଼ିଦିଅ ଏବଂ ପ୍ରାୟ ଅଧଘଣ୍ଟା ପରେ ଦେଖ ‘କ’ଣ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲା । ଲୁହାକଣ୍ଟା ବୁଡ଼ାଇବା ପୂର୍ବରୁ ତୁତିଆ ଦ୍ରବଣର ରଙ୍ଗ କ’ଣ ଥିଲା ? ଅଧଘଣ୍ଟାଏ ପରେ ସେହି ଦ୍ରବଣର ରଙ୍ଗରେ କେଉଁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲା ଓ ଲୁହାକଣ୍ଟାଟିର କିଭଳି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଲକ୍ଷ୍ୟକଲ ।
Solution:

• ପରୀକ୍ଷଣ ପୂର୍ବରୁ ତୁତିଆର ଦ୍ରବଣ ନୀଳ ରଙ୍ଗ ଥିଲା । ସେଥ‌ିରେ ଲୁହାକଣ୍ଟା ପକାଇବାର ଅଧଘଣ୍ଟା ପରେ ସେହି
• ସବୁଜ ରଙ୍ଗ ଯୁକ୍ତ ଜଳରେ ଦ୍ରବଣୀୟ ପଦାର୍ଥ ହେଉଛି ଆଇରନ୍‌ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ । ଲୁହାକଣ୍ଟା ଉପରେ ଧୂସର ରଙ୍ଗର ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ।

ପ୍ରଶ୍ନ ୨ । ସ୍କୁଲ୍ କାନ୍ଥ ବା ତୁମ ଘର କାନ୍ଥ ଚୂନ ଦିଆଗଲେ ସେ କାନ୍ଥ ସବୁ ପ୍ରଥମେ ପ୍ରଥମେ ପାଣିଚିଆ ଦେଖାଯାଏ । କିନ୍ତୁ କିଛି ସମୟ ପରେ ତାହା ଖୁବ୍ ଧଳା ଦେଖାଯାଏ । ଏପରି କାହିଁକି ହୁଏ ।
Solution:
କାନ୍ଥରେ ଚୂନ ଲିପିଦେଲେ ଚୂନପାଣି ବାୟୁରେ ଥ‌ିବା ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ (CaCO₃) ସୃଷ୍ଟିକରେ । ଏହାର ରଙ୍ଗ ଧଳା ଓ ଜଳରେ ଅଦ୍ରବଣୀୟ ହୋଇଥିବାରୁ କାନ୍ଥ ଧଳା ଦିଶେ ।
ଚୂନ + ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ = କ୍ୟାଲସିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ + ଜଳ
ପ୍ରଶ୍ନ ୩ । ନିମ୍ନଲିଖ ସାରଣୀଟି ପୁରଣ କର ।(ପ୍ରଶ୍ନ ସହ ଉତ୍ତର)

→  ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ :

• ଗୋଟିଏ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ଯେଉଁ ସମୀକରଣ ସାହାଯ୍ୟରେ ସଂକ୍ଷେପ ଓ ସାଂକେତିକ ରୂପରେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ କୁହାଯାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ନୂତନ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକୁ ଉତ୍ପାଦ କୁହାଯାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଏକ ବା ଏକାଧ୍ଵ ପ୍ରତିକାରକ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ସେହିପରି ଏକ ବା ଏକାଧ୍ଵ ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ଲେଖୁଲା ବେଳେ, ସେହି ପ୍ରତିକାରକଗୁଡ଼ିକୁ ସେମାନଙ୍କର ଅଣୁ ସଂକେତ ଓ ଉତ୍ପାଦଗୁଡ଼ିକୁ

→  ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ଲେଖୁବା ଳିୟମ :
(i) ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ଲେଖୁବା ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରତିକାରକ ଓ ଉତ୍ପାଦ ଅଣୁର ସଂକେତ ଜାଣିଥିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଉଦାହରଣ ସ୍ଵରୂପ, ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଫିତାରେ ଅଗ୍ନି ସଂଯୋଗ କଲେ ତାହା ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ଆଲୋକ ପ୍ରକାଶ କରିବା ସହିତ ଜଳି ଉଠେ ଓ ଧଳା ବର୍ଣ୍ଣର ପାଉଁଶ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହି ପାଉଁଶ ହେଉଛି ମାଗ୍ନେସିୟମ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ । ଏଠାରେ ମାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଓ ଅମ୍ଳଜାନ ହେଉଛନ୍ତି ପ୍ରତିକାରକ । ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଅଣୁର ସଂକେତ ଓ ପରମାଣୁର ପ୍ରତୀକ ସମାନ ଓ ତାହା Mg । ଅମ୍ଳଜାନ ଅଣୁରେ ଦୁଇଟି ପରମାଣୁ ଥାଏ ଓ ଏହାର ଅଣୁ ସଂକେତ O₂ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଉତ୍ପାଦ ହେଉଛି ମାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଓ ଏହାର ସଂକେତ MgO ।

(ii) ତେଣୁ ଏହି ସମୀକରଣର ବାମପାର୍ଶ୍ବରେ Mg ଓ O₂, ଏବଂ ଡାହାଣ ପାର୍ଶ୍ଵରେ MgO ଲେଖିବାକୁ ହୁଏ ।

(iii) ଯଦି କୌଣସି ସମୀକରଣ ଲେଖୁବେଳେ ଏକରୁ ଅଧିକ ଉତ୍ପାଦକୁ କିମ୍ବା ପ୍ରତିକାରକକୁ ପ୍ରକାଶ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ ତେବେ ସେଗୁଡ଼ିକର ଅଣୁ ସଂକେତ ମଧ୍ୟରେ ଯୁକ୍ତ ଚିହ୍ନ (+) ଲେଖୁ ପୃଥକ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏଠାରେ ପ୍ରତିକାରକ ଦୁଇଟିକୁ ‘‘Mg +O₂,” ଏବଂ ଏକମାତ୍ର ଉତ୍ପାଦ ପାଇଁ MgO ଲେଖାଯିବ ।

(iv) ପ୍ରତିକାରକ ଓ ଉତ୍ପାଦ ମଧ୍ଯରେ ଏକ ତୀର ଚିହ୍ନ (→) ଲେଖାଯାଏ । ତୀରଟି ବାମରୁ ଡାହାଣକୁ ସୂଚାଉଥ‌ିବାଦ୍ଵାର ପ୍ରତିକାରକରୁ ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବା ଦର୍ଶାଏ ।

(v) ପ୍ରଥମେ ରାସୟନିକ ସମାଜରଣଟି ପ୍ରତିକାରକ ଉତ୍ପାଦରତିକ ର ନାମକ୍ତ ବ୍ୟବହାର କରି ଲୋଖାଯାଇ ପାରିବ ।

(vi) ଉପରୋକ୍ତ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣଟି ପ୍ରତିକାରକ ଓ ସଂକେତ ବ୍ୟବହାର କରି ନିମ୍ନ ପ୍ରକାରରେ ଲେଖାଯାଏ,

(vii) ଉପରେକ୍ର ରାସପୂଳକ ସମାଜରଶକ୍ତ କଲଲ (skeletal) ବା ଅପମ (unbalanced) ସମାଜରଣ କହନ୍ତି |

(viii) ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ-ପୂର୍ବ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ଏବଂ ପରିବର୍ତ୍ତନର ପର ବସ୍ତୁତ୍ଵ ସର୍ବଦା ସମାନ ରହେ ଅର୍ଥାତ୍ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଅଂଶ ଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ପ୍ରତିକାରକଗୁଡ଼ିକର ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ଵ, ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଶେଷରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥ‌ିବା ଉତ୍ପାଦଗୁଡ଼ିକର ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସହ ସମାନ ଅଟେ ।

(ix) ଅସମତୁଲ ସମୀକରଣକୁ ସମତୁଲ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଯାୟୀ ଏକାତ୍ଵିକ ଉପାୟରେ ସମୀକରଣ ଗୁଡ଼ିକୁ ସମତୁଲ କରାଯାଇଥାଏ । ପ୍ରଥମେ ସବୁଠାରୁ ସରଳ (Hit and trial) ବା (trial and error) ପଦ୍ଧତି

ଗାମାକରଣ ସମତୁଲ କରିବା ପ୍ରଣାଳୀ :
(i) ଅସମତୁଲ ସମାଜରେଶବରି ନିମ୍ ପ୍ରକାରରେ ଅଛି |

(ii) ଏହି ସମୀକରଣଟିର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ଥ‌ିବାରୁ ସମାନ ଅଛି । କିନ୍ତୁ ଅମ୍ଳଜାନ ପରମାଣୁର ସଂଖ୍ୟା ବାମ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଦୁଇଟି ଓ ଡାହାଣ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଗୋଟିଏ ଥ‌ିବାରୁ ସମାନ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଦୁଇ ଗୁଣନ କରିବାକୁ ହେବ । ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୀକରଣଟି ନିମ୍ନ ପ୍ରକାର ହେବ ।

(iii) ଏହା ଫଳରେ ଅମ୍ଳଜାନ ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ସମାନ ହେଲା ; କିନ୍ତୁ ମାଗ୍ନେସିୟମ୍ ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଅସମାନ ହୋଇଗଲା । ବାମ ପାର୍ଶ୍ବରେ ଏହା କମ୍ ଥିବାରୁ ସେହି “Mg”’କୁ ଦୁଇଗୁଣ କରିବାକୁ ହେବ । ଏହାଦ୍ୱାରା ସେହି ସମୀକରଣଟି ନିମ୍ନପ୍ରକାର ହେବ ।
2 Mg + O₂, = 2 MgO

(iv) ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୀକରଣଟି ସମତୁଲ ହେଲା ଓ ଏହାର ତୀର (→) ଚିହ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ସମାନ (=) ଚିହ୍ନ ଲେଖାଗଲା ।

ପ୍ରଣ ୪ । ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରତିକ୍ତିକଗୁଜ ପାଇଁ ସମତୁଲ ରାମାୟନିକ ସମାଜରଣ ଲେଖ |
(କ) ବାୟୁରେ ଅଙ୍ଗାରକ (କାର୍ବନ) ଜଳିବା ବେଳେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ (କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍ସାଇଡ୍) ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
Solution:

(ଖ) ସୋଡ଼ିୟମ୍, କ୍ଲୋରିନ୍ ସହିତ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ସୋଡ଼ିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
Solution:

(ଗ) ଉଦ୍‌ଜାନ, କ୍ଲୋରିନ୍ ସହିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ଲବଣାମ୍ଳ (ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍) ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପାଦିତ ହୁଏ ।
Solution:

→ ଆସ ଜାଣିବା :

• ବିଭିନ୍ନ ପଦାର୍ଥର ଅନେକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହି ସବୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଯଥା : ଭୌତିକ ଓ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ।
• ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତୀ ଓ ଏଥିଯୋଗୁଁ ପଦାର୍ଥର କେବଳ ଭୌତିକ ଧର୍ମଗୁଡ଼ିକର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ଓ ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦ୍ଵାରା ପଦାର୍ଥର ଉଭୟ ଭୌତିକ ଓ ରାସାୟନିକ ଧର୍ମଗୁଡ଼ିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଯୋଗୁ ସର୍ବଦା ନୂତନ ପଦାର୍ଥ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
• ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ବେଳେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ହୋଇଥାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଅଂଶ ଗ୍ରହଣ କରୁଥିବା ପଦାର୍ଥକୁ ପ୍ରତିକାରକ ଓ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ବେଳେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ନୂତନ ପଦାର୍ଥକୁ ଉତ୍ପାଦ କୁହାଯାଏ ।

/20

17

---

APTITUDE

Arithmetic (Pipes & Cistern ନଳ ଓ ପାଣିଟେଙ୍କି)

Arithmetic (Pipes & Cistern ନଳ ଓ ପାଣିଟେଙ୍କି)

1 / 20

Category: Pipes and Cistern (ନଳ ଏଵଂ ପାଣିଟଙ୍କି)

Pipe A can empty a tank in 60 minutes, Pipe B can fill the same tank in 90 minutes and Pipe C can fill the same tank in 120 minutes. If all the three pipes are opened simultaneously, then in how many minutes will the empty tank be filled??

 A  ନଳ 60 ମିନିଟରେ ଏକ ଟ୍ୟାଙ୍କ ଖାଲି କରିପାରେ,  B ନଳ 90 ମିନିଟରେ ସମାନ ଟ୍ୟାଙ୍କକୁ  ପୂରଣ କରିପାରିବ ଏବଂ C ନଳ ସେହି ଟ୍ୟାଙ୍କକୁ 120 ମିନିଟରେ ପୂରଣ କରିପାରିବ। ଯଦି ସମସ୍ତ ତିନୋଟି ପାଇପ୍ ଏକକାଳୀନ ଖୋଲାଯାଏ, ତେବେ ଖାଲି ଟ୍ୟାଙ୍କ କେତେ ମିନିଟରେ ପୂରଣ ହେବ??

4.  370

2.  360

3.  380

1.  350

Given:

Time taken by A to empty a tank = 60 min.

Time taken by B to fill a tank = 90 min.

Time taken by C to fill a tank = 120 min.

Formula used:

Total work = Efficiency × Time taken.

Calculation:

LCM of 60, 90 and 120 are 360.

So, the total work is 360 units.

The efficiency of A = 360/60= 6 units

The efficiency of B = 360/90 = 4 units

The efficiency of C = 360/120 = 3 units

Remember A empties the tank and B and C fill the tank.

Time taken to fill the tank = 360/4+3-6 = 360 mins

∴ The answer is 360.

2 / 20

Category: Pipes and Cistern (ନଳ ଏଵଂ ପାଣିଟଙ୍କି)

If a water tank is filled  4/7 part in 8 hours, then what time will be taken in filling the half of the tank?

ଯଦି ଏକ ପାଣି ଟାଙ୍କି 8 ଘଣ୍ଟାମଧ୍ୟରେ  4/7 ଅଂଶ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୁଏ, ତେବେ ଟ୍ୟାଙ୍କର ଅଧା ପୂରଣ କରିବାରେ କେତେ  ସମୟ ନିଆଯିବ?

4.  8/3 hours

2.  6 hours

1.  5 hours

3.  7 hours

Given:

The water tank filled  4/7 part in = 8 hours

Formula used:

W = E × T     Where, W = Work, E = Efficiency, and T = Time

Calculation:

Let the half of the water tank be filled in X hours

The full tank will be filled =7X8 /4 =56/4 = 14 hours

The half of the tank will be filled = 14/2 = 7 hours

∴ The required result will be 7 hours.

ଦିଆଯାଇଛି:

ପାଣି ଟାଙ୍କି  8 ଘଣ୍ଟାରେ 4/7 ଅଂଶ ପୂରଣ କଲା

ବ୍ୟବହୃତ ସୂତ୍ର :

W = E × T    ଯେଉଁଠି , W = କାମ , E = ଦକ୍ଷତା , ଏବ

T =ସମୟ

ଗଣନା:

ଅଧା ପାଣି ଟାଙ୍କି X ଘଣ୍ଟାରେ ପୂରଣ କରିବାକୁ ଦିଅନ୍ତୁ

ପୂର୍ଣ୍ଣ ଟ୍ୟାଙ୍କ ପୂରଣ ହେବ = 7*8/4=56/4=14 ଘଣ୍ଟା

ଟ୍ୟାଙ୍କର ଅଧା ପୂରଣ ହେବ =14/2 =7 ଘଣ୍ଟା

∴ ଆବଶ୍ୟକ ଫଳାଫଳ 7 ଘଣ୍ଟା ହେବ |

3 / 20

Category: Pipes and Cistern (ନଳ ଏଵଂ ପାଣିଟଙ୍କି)

A cistern is normally filled in 6 hours, but it takes 3 hours longer to fill because of a leak at its bottom. If the cistern is full, the leak will empty it in :

ଗୋଟିଏ କୁଣ୍ଡ ସାଧାରଣତଃ 6 ଘଣ୍ଟାରେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୁଏ, କିନ୍ତୁ ଏହାର ନିମ୍ନଭାଗରେ ଛିଦ୍ର ଥିବା କାରଣରୁ ଏହା ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବା ପାଇଁ ଅଧିକ 3 ଘଣ୍ଟା ସମୟ ଲାଗେ । ଯଦି କୁଣ୍ଡଟି ପୂର୍ଣ୍ଣଥାଏ, ତେବେ ଛିଦ୍ରଟି କେତେ ସମୟରେ ଏହାକୁ ଖାଲି କରିବ ?

1.  18 hours

3.  12 hours

2.  24 hours

4.  None of these

Concept:

Efficiency ∝ (1/Time)

Calculation:

L.C.M. of 6 and 9 = 18 (Total work)

Efficiency of leak (L) = 3 – 2 = 1

The leak will empty = 18/1 = 18 hours

Alternate MethodTime taken by cistern = 6 hours
The efficiency of cistern = 1/6

Time taken by cistern and leak = 6 + 3 = 9 hours

The efficiency of cistern and leak = 1/9

Now, the Efficiency of the leak = (1/9) – (1/6)

⇒ -1/18

The leak will empty it = 18 hours

ଧାରଣା:

ଦକ୍ଷତା ∝ (1 / ସମୟ)

ଗଣନା:

6 ଏବଂ 9 = 18 ର LCM (ସମୁଦାୟ କାର୍ଯ୍ୟ)

ଲିକ୍ ର ଦକ୍ଷତା (L) = 3 – 2 = 1 |

ଲିକ୍ ଖାଲି ହେବ = 18/1 = 18 ଘଣ୍ଟା |

ସିଷ୍ଟର୍ = 6 ଘଣ୍ଟା ଦ୍ୱାରା ନିଆଯାଇଥିବାବିକଳ୍ପ ପଦ୍ଧତିସମୟ |
ସିଷ୍ଟରର ଦକ୍ଷତା = 1/6 |

ସିଷ୍ଟର୍ ଏବଂ ଲିକ୍ ଦ୍ୱାରା ନିଆଯାଇଥିବା ସମୟ = 6 + 3 = 9 ଘଣ୍ଟା |

ସିଷ୍ଟର୍ ଏବଂ ଲିକ୍ ର ଦକ୍ଷତା = 1/9 |

ବର୍ତ୍ତମାନ, ଲିକ୍ ର ଦକ୍ଷତା = (1/9) – (1/6)

⇒ -1/18

ଲିକ୍ ଏହାକୁ ଖାଲି କରିବ = 18 ଘଣ୍ଟା |

4 / 20

Category: Pipes and Cistern (ନଳ ଏଵଂ ପାଣିଟଙ୍କି)

Tap-A fills a tank in 5 hrs, Tap-B fills the same tank in 15 hrs, and Tap-C empties the same tank in 10 hrs. With all the three taps open together, the tank will fill in

ଟ୍ୟାପ୍-A ଏକ ଟାଙ୍କିକୁ 5 ଘଣ୍ଟାରେ ଭର୍ତ୍ତି କରିଥାଏ, ଟ୍ୟାପ୍-B 15 ଘଣ୍ଟାରେ ସେହି ଟାଙ୍କି ପୂରଣ କରିଥାଏ ଏବଂ ଟ୍ୟାପ୍-C 10 ଘଣ୍ଟାରେ ସେହି ଟାଙ୍କି ଖାଲି କରିଦିଏ । ଯଦି ତିନିଟି ଯାକ ଟ୍ୟାପ୍ ଏକାଠି ଖୋଲି ଦିଆଯାଏ ତେବେ ଟାଙ୍କି ଭର୍ତ୍ତି ହେବ

1.  10 hrs

2.  6 hrs

3.  5 hrs

4.  never fill 

5 / 20

Category: Pipes and Cistern (ନଳ ଏଵଂ ପାଣିଟଙ୍କି)

Pipe A can fill a tank in 16 minutes and pipe B empties it in 24 minutes. If both the pipes are opened together, after how many minutes should B be closed, so that the tank is filled in 30 minutes?

ନଳ A 16 ମିନିଟରେ ଏକ ଟ୍ୟାଙ୍କ ଭରିପାରେ ଏବଂ ନଳ B ଏହାକୁ 24 ମିନିଟରେ ଖାଲି କରିପାରେ। | ଯଦି ଉଭୟ ନଳଏକାଠି ଖୋଲାଯାଏ, B କେତେ ମିନିଟ୍ ପରେ ବନ୍ଦ ହେବା ଉଚିତ୍, ଯାହାଫଳରେ ଟାଙ୍କି 30 ମିନିଟରେ ଭରିଯିବ?

4.  15 minutes

1.  21 minutes

3.  18 minutes

2.  20 minutes

Given∶

Time taken by pipe A to fill the tank = 16 minutes

Time taken by pipe B to empty the tank = 24 minutes

Calculation∶

Efficiency of pipe A = 1/16

Efficiency of pipe B = 1/24

Filling of tank by pipe A in 30 minutes = 30 × 1/16 = 15/8

Amount of water filled by pipe A which is in excess after filling the tank = 15/8 – 1 = 7/8

This excess water is emptied by pipe B when they open together.

Time taken by pipe B to empty excess water = (7/8) / (1/24) = 21 minutes

Alternate Solution∶

 

Amount of water filled by pipe A in 30 minutes = 3 × 30 = 90

Excess water filled by pipe A = 90 – 48 = 42

This excess water is emptied by pipe B when they open together.

Time taken by pipe B to empty excess water = 42/2 = 21 minutes

ଦିଆଯାଇଛି∶

ଟ୍ୟାଙ୍କ ପୂରଣ କରିବା ପାଇଁ ନଳ A ଦ୍ୱାରା ନିଆଯାଇଥିବା ସମୟ = 16 ମିନିଟ୍

ଟ୍ୟାଙ୍କ ଖାଲି କରିବାକୁ ନଳ B ଦ୍ୱାରା ନିଆଯାଇଥିବା ସମୟ = 24 ମିନିଟ୍

ଗଣନା∶

ନଳ A  ର ଦକ୍ଷତା= 1/16

ନଳ B ର ଦକ୍ଷତା= 1/24

ନଳ A ଦ୍ୱାରା 30 ମିନିଟରେ ଟ୍ୟାଙ୍କ ପୂରଣ  ହୁଏ = 30 × 1/16 = 15/8

ନଳ A ଦ୍ୱାରା ଭର୍ତ୍ତି ହୋଇଥିବା ପାଣିର ପରିମାଣ ଯାହା ଟ୍ୟାଙ୍କ ପୂରଣ କରିବା ପରେ ଅତ୍ୟଧିକ ଅଟେ = 15/8 – 1 = 7/8

ଏହି ଅତିରିକ୍ତ ଜଳ ନଳ B ଦ୍ୱାରା ଖାଲି ହୋଇଥାଏ ଯେତେବେଳେ ସେମାନେ ଏକାଠି ଖୋଲିବେ।

ନଳ B ଦ୍ୱାରା ଅତିରିକ୍ତ ପାଣିକୁ ଖାଲି କରିବା ସମୟ = (7/8) / (1/24) = 21 ମିନିଟ୍

ବିକଳ୍ପ ସମାଧାନ∶

 

ନଳ A ଦ୍ୱାରା 30 ମିନିଟ୍ ମଧ୍ୟରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ପାଣିର ପରିମାଣ  = 3 × 30 = 90

ନଳ A ଦ୍ୱାରା ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ଅତିରିକ୍ତ ଜଳ= 90 – 48 = 42

ଏହି ଅତିରିକ୍ତ ଜଳନଳ B ଦ୍ୱାରା ଖାଲି ହୋଇଥାଏ ଯେତେବେଳେ ସେମାନେ ଏକାଠି ଖୋଲିବେ।

ଅତିରିକ୍ତ ପାଣି ଖାଲି କରିବାକୁ ନଳ B ଦ୍ୱାରା ନିଆଯାଇଥିବା ସମୟ = 42/2 = 21 ମିନିଟ୍

6 / 20

Category: Pipes and Cistern (ନଳ ଏଵଂ ପାଣିଟଙ୍କି)

Pipe A can fill a tank in 12 hours. Pipe B can empty it in X hours. If both the pipes are opened together, then the tank will be filled in 30 hours. Find X.

ପାଇପ୍ A 12 ଘଣ୍ଟାରେ ଏକ ଟାଙ୍କି ଭର୍ତ୍ତି କରିପାରିବ । ପାଇପ୍ B ଏହାକୁ X ଘଣ୍ଟାରେ ଖାଲି କରିପାରିବ। ଯଦି ଉଭୟ ପାଇପ୍ ଏକାଠି ଖୋଲାଯାଏ ତେବେ 30 ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ଟାଙ୍କି ଭର୍ତ୍ତି ହୋଇଯିବ। ତେବେ X ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରନ୍ତୁ।

4.  25

1.  20

2.  24

3.  15

Let, tank capacity be 120 units

⇒ Tap A efficiency = total capacity/time taken to fill the tank

⇒ Tap A efficiency = 120 units/12hrs

So, Efficiency = 10 units/hours

But when Both A and B open together it takes 30 hours to fill the tank

Efficiency (A + B) = 120/30 = 4 units/hr

⇒ Efficiency of A + B = Efficiency of A + efficiency of B

⇒ 4 units/hr = 10 units/hr + Efficiency of  B

⇒ Efficiency of B = – 6 units/hr

Time taken to empty the full tank by Tap B = 120/6 = 20hours

∴ The value of X is 20 hours.

Alternate Method

We know, Efficiency ∝ 1/Time taken

Hence, according to question

1/12 – 1/X = 1/30

⇒ 1/X = 1/12 – 1/30

⇒ 1/X = (5 – 2)/60

⇒ 1/X = 3/60

⇒ 1/X = 1/20

⇒ X = 20 hours

∴ The value of X is 20 hours.

ମନେକର, ଟାଙ୍କି କ୍ଷମତା 120 ୟୁନିଟ୍ ହେବ

⇒ ଟ୍ୟାପ୍ A ଦକ୍ଷତା = ମୋଟ କ୍ଷମତା / ଟାଙ୍କି ଭରିବାକୁ ଲାଗିଥିବା ସମୟ

⇒ ଟ୍ୟାପ୍ A ଦକ୍ଷତା = 120ୟୁନିଟ୍/12 ଘଣ୍ଟା

∴ ଦକ୍ଷତା = 10 ୟୁନିଟ୍ / ଘଣ୍ଟା

କିନ୍ତୁ ଯେତେବେଳେ A ଏବଂ B ଏକାଠି ଖୋଲାଯାଏ ସେତେବେଳେ ଟାଙ୍କି ଭରିବାକୁ 30 ଘଣ୍ଟା ସମୟ ଲାଗିଥାଏ

ଦକ୍ଷତା (A + B) = 120/30 = 4 ୟୁନିଟ୍ / ଘଣ୍ଟା

⇒ A + B ର ଦକ୍ଷତା = A ର ଦକ୍ଷତା + B ର ଦକ୍ଷତା

⇒ 4 ୟୁନିଟ୍ / ଘଣ୍ଟା = 10 ୟୁନିଟ୍ / ଘଣ୍ଟା  + B ର ଦକ୍ଷତା

⇒ B ର ଦକ୍ଷତା = -6 ୟୁନିଟ୍ / ଘଣ୍ଟା

∴ ଟ୍ୟାପ୍ B ଦ୍ୱାରା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଟ୍ୟାଙ୍କ ଖାଲି କରିବାକୁ ସମୟ ଲାଗିଛି = 120/6 = 20 ଘଣ୍ଟା

Alternate Method

ଆମେ ଜାଣୁ, ଦକ୍ଷତା ∝ 1/ଲାଗିଥିବା ସମୟ

ତେଣୁ ପ୍ରଶ୍ନ ଅନୁଯାୟୀ

1/12 – 1/X = 1/30

⇒ 1/X = 1/12 – 1/30

⇒ 1/X = (5 – 2)/60

⇒ 1/X = 3/60

⇒ 1/X = 1/20

⇒ X = 20 ଘଣ୍ଟା

7 / 20

Category: Pipes and Cistern (ନଳ ଏଵଂ ପାଣିଟଙ୍କି)

A cistern is normally filled in 8 hours; but takes two hours more to fill because of a leak in its bottom. If the cistern is full, the leak will make it empty in:

ସାଧାରଣତଃ 8 ଘଣ୍ଟାରେ ଗୋଟିଏ ପାଣିକୁଣ୍ଡ ଭର୍ତ୍ତି କରାଯାଏ; କିନ୍ତୁ ଏହାର ତଳଭାଗରେ ଲିକ୍ ହେତୁ ଭର୍ତ୍ତି ହେବାକୁ ଆଉ ଦୁଇ ଘଣ୍ଟା ଅଧିକ ସମୟ ଲାଗେ । ଯଦି ପାଣିକୁଣ୍ଡ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଥାଏ, ତେବେ ଲିକ୍ ଏହାକୁ ଖାଲି କରିଦେବ:

1.  18 hours

3.  40 hours

4.  None of these

2.  28 hours

Concept used:

Work = time × efficiency

Calculation:

Let the filling pipe be P and the leak be represented by L

Work	Time	Efficiency
P	8 hours	40/8 = 5
P + L	10 hours	40/10 = 4
Total work i.e. (LCM of time)	40

The efficiency of leak = Efficiency of (P + L) – Efficiency of P

The efficiency of leak = 4 – 5 = -1

Here, the negative sign is because the leak empties the pool.

Time by which leak empties the pool

⇒ work/efficiency = 40/1 = 40 hours

∴ The leakage will empty the pool in 40 hours.

ବ୍ୟବହୃତ ଧାରଣା:

କାର୍ଯ୍ୟ = ସମୟ × ଦକ୍ଷତା

ଗଣନା:

ମନେକର ଫିଲିଂ ପାଇପ୍ କୁ P ହେବାକୁ ଦିଅନ୍ତୁ ଏବଂ ଲିକ୍ ପାଇପ୍ କୁ L ହେବାକୁ ଦିଅନ୍ତୁ।

କାର୍ଯ୍ୟ	ସମୟ	ଦକ୍ଷତା
P	8 ଘଣ୍ଟା	40/8 = 5
P + L	10  ଘଣ୍ଟା	40/10 = 4
ସମୁଦାୟ କାମ ଅର୍ଥାତ୍ (ସମୟର ଲସାଗୁ)	40

ଲିକ୍ ର ଦକ୍ଷତା = (P + L) ର ଦକ୍ଷତା – P ର ଦକ୍ଷତା

ଲିକ୍ ର ଦକ୍ଷତା = 4 – 5 = -1

ଏଠାରେ ବିଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ସଙ୍କେତ ହେଉଛି କାରଣ ଲିକ୍ ପାଣିକୁଣ୍ଡ ଖାଲି କରିଦିଏ।

ଯେଉଁ ସମୟରେ ଲିକ୍ ହେବା ଦ୍ୱାରା ପାଣିକୁଣ୍ଡ ଖାଲି ହୋଇଯାଏ

⇒ କାର୍ଯ୍ୟ/ ଦକ୍ଷତା = 40/1 = 40 ଘଣ୍ଟା

∴ ଲିକେଜ୍ 40 ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ପାଣିକୁଣ୍ଡ ଖାଲି କରିଦେବ।

8 / 20

Category: Pipes and Cistern (ନଳ ଏଵଂ ପାଣିଟଙ୍କି)

Pipes A and B can fill a tank in 16 hours and 24 hours, respectively, and pipe C alone can empty the full tank in x hours. All the pipes were opened together at 10:30 AM, but C was closed at 2:30 PM. If the tank was full at 8:30 PM on the same day, then what is the value of x?

ପାଇପ୍ A ଏବଂ B ଯଥାକ୍ରମେ 16 ଘଣ୍ଟା 24 ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଟ୍ୟାଙ୍କ ପୂରଣ କରିପାରିବେ ଏବଂ କେବଳ ପାଇପ୍ C ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଟ୍ୟାଙ୍କକୁ x ଘଣ୍ଟାରେ ଖାଲି କରିପାରିବ । ସକାଳ 10:30 ରେ ସମସ୍ତ ପାଇପ୍ ଏକାଠି ଖୋଲା ଯାଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ C କୁ 2:30 ରେ ବନ୍ଦ ହୋଇଯାଇଥିଲା ।  ଯଦି ସେହି ଦିନ ଟାଙ୍କି 8:30 ରାତିରେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିଲା, ତେବେ x ର ମୂଲ୍ୟ କେତେ?

 

3.  64

2.  45

1.  96

4.  48

Pipes A and B can fill a tank in 16 hrs and 24 hrs respectively, and pipe C alone can empty the full tank in x hrs.

Pipe A and pipe B work for = 10 : 30 AM to 8 : 30 PM = 10 hrs

Pipe C work for = 10 : 30 to 2 : 30 PM = 4 hrs

According to the question

(10) × (1/16 + 1/24) – (4/x) = 1

⇒ (10) × [(3 + 2)/48] – (4/x) = 1

⇒ (10) × (5/48) – (4/x) = 1

⇒ (25/24) – (4/x) = 1

⇒ 4/x = (25/24) – 1

⇒ 4/x = 1/24

⇒ x = 24 × 4 = 96 hr

Short trick:

Total work = 48

Efficiency ratio of A to B = 3 : 2

Let the efficiency of pipe C be k, then

Pipe A and pipe B work for = 10:30 AM to 8:30 PM = 10 hrs

Pipe C work for = 10:30 to 2:30 PM = 4 hrs

According to the question

10(3 + 2) – 4k = 48

⇒ 10 × 5 – 4k = 48

⇒ 4k = 50 – 48

⇒ k = 1/2

So, pipe C alone can empty the full tank in = 48/(1/2) = 96 hr

So, x = 96 hrs

ପାଇପ୍ A ଏବଂ B ଯଥାକ୍ରମେ 16 ଘଣ୍ଟା 24 ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଟ୍ୟାଙ୍କ ପୂରଣ କରିପାରିବେ ଏବଂ କେବଳ ପାଇପ୍ C ହିଁ x ଘଣ୍ଟାରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଟାଙ୍କି ଖାଲି କରିପାରିବେ।

ପାଇପ୍ A ଏବଂ B = 10 : 30 AM to 8 : 30 PM  = 10 ଘଣ୍ଟା ପାଇଁ କାମ କରନ୍ତି

ପାଇପ୍ C କାମ = 10 : 30 ରୁ 2 : 30 PM = 4 ଘଣ୍ଟା

ପ୍ରଶ୍ନ ଅନୁଯାୟୀ

(10) × (1/16 + 1/24) – (4/x) = 1

⇒ (10) × [(3 + 2)/48] – (4/x) = 1

⇒ (10) × (5/48) – (4/x) = 1

⇒ (25/24) – (4/x) = 1

⇒ 4/x = (25/24) – 1

⇒ 4/x = 1/24

⇒ x = 24 × 4 = 96 ଘଣ୍ଟା

Short trick:

ସମୁଦାୟ କାର୍ଯ୍ୟ = 48

A ରୁ B ର ଦକ୍ଷତା ଅନୁପାତ = 3 : 2

ମନେକର ପାଇପ୍ C ର ଦକ୍ଷତା k ହେବାକୁ ଦିଅନ୍ତୁ, ତା’ପରେ

ପାଇପ୍ A ଏବଂ B = 10 : 30 AM to 8 : 30 PM  = 10 ଘଣ୍ଟା ପାଇଁ କାମ କରନ୍ତି

ପାଇପ୍ C କାମ = 10 : 30 ରୁ 2 : 30 PM = 4 ଘଣ୍ଟା

ପ୍ରଶ୍ନ ଅନୁଯାୟୀ

10(3 + 2) – 4k = 48

⇒ 10 × 5 – 4k = 48

⇒ 4k = 50 – 48

⇒ k = 1/2

ତେଣୁ, କେବଳ ପାଇପ୍ C ହିଁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଟାଙ୍କିକୁ = 48/(1/2) = 96 ଘଣ୍ଟାରେ ଖାଲି କରିପାରିବ

ତେଣୁ, x = 96 ଘଣ୍ଟା

9 / 20

Category: Pipes and Cistern (ନଳ ଏଵଂ ପାଣିଟଙ୍କି)

A pipe normally fills a tank in 12 hours, but due to a leak, it takes 8 hours more. If the tank is full, how many hours will the leak take to empty it?

ସାଧାରଣତଃ ଗୋଟିଏ ପାଇପ୍ ଟାଙ୍କିକୁ 12 ଘଣ୍ଟାରେ ଭର୍ତ୍ତି କରିଥାଏ, କିନ୍ତୁ ଲିକ୍ ଯୋଗୁଁ 8 ଘଣ୍ଟା ଅଧିକ ସମୟ ଲାଗିଥାଏ । ଯଦି ଟାଙ୍କି ଭର୍ତ୍ତି ହୋଇଥାଏ, ତେବେ ଏହାକୁ ଖାଲି କରିବାକୁ କେତେ ଘଣ୍ଟା ଲାଗିବ?

1.  12

4.  33

2.  22

3.  30

Given:

Time is taken by pipe to fill the tank = 12 hours

Time is taken by both pipe and leak to fill the tank = (12 + 8) = 20 hours

Formula used:

Time is taken = Total work/Efficiency

Calculation:

Part of the tank filled by the pipe in 1 hour = 1/12

Part of the tank filled by pipe and leak in 1 hour = 1/20

Part of the tank empty by a leak in 1 hour = 1/12 – 1/20 = 1/30

Total time is taken by the leak to empty full tank = 30 hours

∴ The time is taken by the leak to empty the full tank in 30 hours

Shortcut Trick

The efficiency of leak = 3 – 5 = – 2     (Here negative sign indicating that it is removing water from the tank)

Time = 60/2 = 30 hours

∴ The time taken by the leak to empty the full tank is 30 hours.

ଦିଆଯାଇଛି:

ଟାଙ୍କି ଭରିବା ପାଇଁ ପାଇପ୍ ଦ୍ୱାରା ସମୟ ନିଆଯାଏ = 12 ଘଣ୍ଟା

ଟାଙ୍କି ଭରିବା ପାଇଁ ଉଭୟ ପାଇପ୍ ଏବଂ ଲିକ୍ ଦ୍ୱାରା ସମୟ ନିଆଯାଏ = (12 + 8) = 20 ଘଣ୍ଟା

ବ୍ୟବହୃତ ସୂତ୍ର:

ସମୟ ଲାଗିଛି = ମୋଟ କାର୍ଯ୍ୟ / ଦକ୍ଷତା

ଗଣନା:

1 ଘଣ୍ଟାରେ ପାଇପ୍ ଦ୍ୱାରା ଭର୍ତ୍ତି ହୋଇଥିବା ଟାଙ୍କିର କିଛି ଅଂଶ = 1/12

ଟାଙ୍କିର କିଛି ଅଂଶ ପାଇପ୍ ରେ ଭର୍ତ୍ତି ହୋଇ 1 ଘଣ୍ଟାରେ ଲିକ୍ ହୋଇଯାଏ = 1/20

1 ଘଣ୍ଟାରେ ଲିକ୍ ହେବା ଦ୍ୱାରା ଟାଙ୍କିର କିଛି ଅଂଶ ଖାଲି ହୋଇଯାଏ = 1/12 – 1/20 = 1/30

ଖାଲି ପୂର୍ଣ୍ଣ ଟାଙ୍କି ପାଇଁ ଲିକ୍ ଦ୍ୱାରା ସମୁଦାୟ ସମୟ = 30 ଘଣ୍ଟା ସମୟ ଲାଗିଥାଏ

∴ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଟାଙ୍କି ଖାଲି କରିବା ପାଇଁ ଲିକ୍ ଦ୍ୱାରା 30 ଘଣ୍ଟା ସମୟ ଲାଗିଥାଏ । 

Shortcut Trick

ଲିକ୍ ର ଦକ୍ଷତା = 3 – 5 = – 2 (ଏଠାରେ ନକାରାତ୍ମକ ସଙ୍କେତ ସୂଚାଉଛି ଯେ ଏହା ଟାଙ୍କିରୁ ପାଣି ହଟାଉଛି)

ସମୟ = 60/2 = 30 ଘଣ୍ଟା

∴ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଟାଙ୍କି ଖାଲି କରିବା ପାଇଁ ଲିକ୍ ଦ୍ୱାରା 30 ଘଣ୍ଟା ସମୟ ଲାଗିଥାଏ ।

10 / 20

Category: Pipes and Cistern (ନଳ ଏଵଂ ପାଣିଟଙ୍କି)

A tap can fill a tank in  5 1/2 hours. Because of leak, it took 8 1/4  hours to fill the tank. The leak will empty the tank in:

ଏକ ଟ୍ୟାପ୍  5 1/2 ଘଣ୍ଟାରେ ଏକ ଟ୍ୟାଙ୍କ ପୂରଣ କରିପାରିବ | ଲିକ୍ ହେତୁ ଟ୍ୟାଙ୍କ ଭରିବା ପାଇଁ  8 1/4ଘଣ୍ଟା ଲାଗିଗଲା | ଲିକ୍ ଟାଙ୍କିକୁ ଖାଲି କରିବ:

1. 15/2 hours

3. 37/2 hours

4. 33/2 hours

2. 23/4 hours

11 / 20

Category: Pipes and Cistern (ନଳ ଏଵଂ ପାଣିଟଙ୍କି)

Two taps A and B can fill a tank in 12 hours and 15 hours respectively. If the two taps are opened at 12 PM, then at what time (in PM) should the tap B be closed to completely fill the tank at exactly 8 PM?

ଦୁଇଟି ଟ୍ୟାପ୍ A ଏବଂ B ଯଥାକ୍ରମେ 12 ଘଣ୍ଟା ଏବଂ 15 ଘଣ୍ଟାରେ ଏକ ଟାଙ୍କି ପୂରଣ କରିପାରିବେ। ଯଦି ରାତି 12 ଟାରେ ଦୁଇଟି ଟ୍ୟାପ୍ ଖୋଲାଯାଏ, ତେବେ ରାତି ଠିକ୍ 8 ଟାରେ ଟାଙ୍କିକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭରିବା ପାଇଁ ଟ୍ୟାପ୍ B କେଉଁ ସମୟରେ ବନ୍ଦ କରାଯିବ?

3.  5:00 PM

2.  7:00 PM

1.  8:00 PM

4.  10:00 PM

From 12 PM to 8 PM = 8 hours

⇒ Tap A will work for 8 hours

Let tap B work for x hours

According to the question

⇒ 8/12 + x/15 = 1

⇒ (40 + 4x)/60 = 1

⇒ x = 5 hours

∴ 12 PM + 5 h = 5 PM

LCM of 12 and 15 is 60

Assuming total units = 60

Efficiency of tap A = 60/12 = 5

Efficiency of tap B = 60/15 = 4

A worked for 8 hours

Total units done by A in 8 hours = 8 × 5 = 40 units

Remaining units = 60 – 40 = 20 units

20 units is done by B in 20/4 = 5 hours

B will closed at 5:00 PM

12 PM ରୁ 8 PM = 8 ଘଣ୍ଟା

A ଟ୍ୟାପ୍ 8 ଘଣ୍ଟା ପାଇଁ କାମ କରିବ ।

ମନେକର B ଟ୍ୟାପ୍ କୁ x ଘଣ୍ଟା ପାଇଁ କାମ କରିବାକୁ ଦିଅ ।

ପ୍ରଶ୍ନ ଅନୁଯାୟୀ

⇒ 8/12 + x / 15 = 1

⇒ (40 + 4x) / 60 = 1

⇒ x = 5 ଘଣ୍ଟା

∴  12 + 5 ଘଣ୍ଟା = 5

12 ଏବଂ 15 ର LCM ହେଉଛି 60 ।

ସମୁଦାୟ ୟୁନିଟ୍ ଅନୁମାନ କରିବା = 60

ଟ୍ୟାପ୍ A ର ଦକ୍ଷତା = 60/12 = 5

ଟ୍ୟାପ୍ B ର ଦକ୍ଷତା = 60/15 = 4

8 ଘଣ୍ଟା ପାଇଁ କାମ କଲା ।

8 ଘଣ୍ଟା = 8 × 5 = 40 ୟୁନିଟ୍ ରେ A ଦ୍ୱାରା କରାଯାଇଥିବା ସମୁଦାୟ ୟୁନିଟ୍

ଅବଶିଷ୍ଟ ୟୁନିଟ୍ = 60 – 40 = 20 ୟୁନିଟ୍

20 ଟି ୟୁନିଟ୍ 20/4 = 5 ଘଣ୍ଟାରେ କରାଯାଇଥାଏ ।

B ରାତି 5:00 ରେ ବନ୍ଦ ହେବ । 

12 / 20

Category: Pipes and Cistern (ନଳ ଏଵଂ ପାଣିଟଙ୍କି)

Two pipe P and Q can fill a tank in 30 min and 36 min respectively, if pipe Q is opened initially, then how much time after pipe P will also be opened so that the tank is full in 18 minutes?

ଦୁଇଟି ପାଇପ୍ P ଏବଂ Q ଯଥାକ୍ରମେ 30 ମିନିଟ୍ ଏବଂ 36 ମିନିଟ୍ ରେ ଏକ ଟାଙ୍କି ପୂରଣ କରିପାରିବେ, ଯଦି ପାଇପ୍ Q ପ୍ରଥମେ ଖୋଲାଯାଏ, ତେବେ ପାଇପ୍ P ଆଉ କେତେ ସମୟ ପରେ ଖୋଲାଯିବ ଯାହା ଦ୍ୱାରା ଟାଙ୍କି 18 ମିନିଟ୍ ରେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବ?

1.  15 min

4.  8 min

3.  2 min

2.  3 min

Let the capacity of the tank be 180 units (LCM of 30 and 36)

⇒ Part of tank filled by P in 1 min = 180/30 = 6 units

⇒ Part of tank filled by Q in 1 min = 180/36 = 5 units

As, Pipe Q is opened initially and the tank is full in 18 min

⇒ Part of tank filled by Q in 18 min = 18 × 5 = 90 units

⇒ Remaining part of tank that is to be filled = 180 – 90 = 90 units

Now,

⇒ Time taken by P to fill 90 units of the tank = 90/6 = 15 min

∴ P is opened after 18 – 15 = 3 min

ମନେକର ଟାଙ୍କିର କ୍ଷମତା 180 ୟୁନିଟ୍ (30 ଓ 36 ର ଲସାଗୁ) ହେଉ

⇒ 1 ମିନିଟ୍ ରେ P ଦ୍ୱାରା ଭର୍ତ୍ତି ହୋଇଥିବା ଟାଙ୍କିର କିଛି ଅଂଶ = 180/30 = 6 ୟୁନିଟ୍

⇒ Q ଦ୍ୱାରା 1 ମିନିଟ୍ ରେ ଭର୍ତ୍ତି ହୋଇଥିବା ଟାଙ୍କିର କିଛି ଅଂଶ = 180/36 = 5 ୟୁନିଟ୍

ଯେପରି କି, ପାଇପ୍ Q ପ୍ରଥମେ ଖୋଲାଯାଇଥାଏ ଏବଂ 18 ମିନିଟ୍ ରେ ଟାଙ୍କି ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୁଏ

⇒ Q ଦ୍ୱାରା 18 ମିନିଟ୍ ରେ ଭର୍ତ୍ତି ହୋଇଥିବା ଟାଙ୍କିର କିଛି ଅଂଶ= 18 × 5 = 90 ୟୁନିଟ୍

⇒ ଭର୍ତ୍ତି ହେବାକୁ ଥିବା ଟାଙ୍କିର ଅବଶିଷ୍ଟ ଅଂଶ = 180 – 90 = 90 ୟୁନିଟ୍

ଏବେ,

⇒ ଟାଙ୍କିର 90 ୟୁନିଟ୍ ଭରିବା ପାଇଁ P ଦ୍ୱାରା ଲାଗିଥିବା ସମୟ = 90/6 = 15 ମିନିଟ୍

∴ P ଖୋଲାଯାଏ 18 – 15 = 3 ମିନିଟ୍ ପରେ 

13 / 20

Category: Pipes and Cistern (ନଳ ଏଵଂ ପାଣିଟଙ୍କି)

A tank is filled in 4 hours by three pipes A, B and C. The pipe C is 1 1/2  times as fast as B and B is 3 times as fast as A. How many hours will pipe A alone take to fill the tank?

ଗୋଟିଏ ଟାଙ୍କିକୁ 4 ଘଣ୍ଟାରେ 3 ଟି ପାଇପ୍ A, B, ଏବଂ C ଦ୍ଵାରା ଭର୍ତ୍ତି କରାଯାଏ। ପାଇପ୍ C ହେଉଛି  B ଠାରୁ 1 1/2 ଅଧିକ ଦ୍ରୁତ ଏବଂ B ହେଉଛି A ଠାରୁ 3 ଗୁଣ ଅଧିକ ଦ୍ରୁତ ଅଟେ ।  ଟାଙ୍କି ଭରିବା ପାଇଁ କେବଳ ପାଇପ୍ A ଦ୍ଵାରା କେତେ ଘଣ୍ଟା ଲାଗିବ?

4.  15

3.  30

1.  17

2.  34

Given:

The tank is filled in 4 hours by three pipes A, B, and C.

Pipe C is  1 1/2 times as fast as B and B is 3 times as far as A

Concept used:

The capacity of that tank  = the rate of flow of pipe C × time taken by the pipe

Calculation:

Given that, rate of flow C = (3/2)B and B = 3A

Let, pipe A fills the tank = 2Q unit per hour

Pipe B fills the tank = 3A = 3 × 2Q = 6Q unit per hour

Pipe C fills the tank = (3/2)B = (3/2) × 6Q = 9Q unit per hours

Together they can fill = (2Q + 6Q + 9Q) = 17Q unit per hour

Now, the capacity of that tank = 4 × 17 = 68Q unit per hour

So, Pipe A will take to fill that tank = 68Q ÷ 2Q = 34 hours

∴ 34 hours will pipe A alone take to fill the tank.

Shortcut TrickEfficiency of the pipes,

So, total work = 17 × 4 = 68 units

A will take 68/2 = 34 hours

ଦିଆଯାଇଛି:

ତିନିଟି ପାଇପ୍ A, B, ଏବଂ C ଦ୍ୱାରା ଟାଙ୍କି 4 ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ଭର୍ତ୍ତି ହୋଇଥାଏ |

ପାଇପ୍ C ହେଉଛି  B ଠାରୁ  1 1/2 ଅଧିକ ଦ୍ରୁତ ଏବଂ B ହେଉଛି A ଠାରୁ 3 ଗୁଣ ଅଧିକ ଦ୍ରୁତ ଅଟେ ।

ବ୍ୟବହୃତ ଧାରଣା:

ସେହି ଟ୍ୟାଙ୍କର କ୍ଷମତା = ପାଇପ୍ C ଦ୍ୱାରା ନିଆଯାଇଥିବା ପ୍ରବାହର ହାର × ସମୟ

ଗଣନା:

ଏହାକୁ ଦିଆଯାଇଛି , C ର ପ୍ରବାହର ହାର = (3/2) B ଏବଂ B = 3A

ମନେକର, ପାଇପ୍ A ଘଣ୍ଟା ପ୍ରତି ପୂରଣ କରେ  = 2Q ୟୁନିଟ୍

ପାଇପ୍ B ଟ୍ୟାଙ୍କ୍ = 3A = 3 × 2Q = 6Q ୟୁନିଟ୍ ଭରିଥାଏ ।

ପାଇପ୍ C ଟାଙ୍କି ପ୍ରତି ଘଣ୍ଟାରେ ପୂରଣ କରେ = (3/2) B = (3/2) × 6Q = 9Q ୟୁନିଟ୍

ଏକତ୍ର ସେମାନେ ଘଣ୍ଟା ପ୍ରତି = (2Q + 6Q + 9Q) = 17Q ୟୁନିଟ୍ ପୂରଣ କରିପାରିବେ

ବର୍ତ୍ତମାନ, ସେହି ଟ୍ୟାଙ୍କର କ୍ଷମତା = 4 × 17 = 68Q ୟୁନିଟ୍ ପ୍ରତି ଘଣ୍ଟା

ତେଣୁ, ପାଇପ୍ A ଦ୍ଵାରା ସେହି ଟ୍ୟାଙ୍କ ପୂରଣ କରିବାକୁ ଲାଗିବ  = 68Q ÷ 2Q = 34 ଘଣ୍ଟା

∴  ପାଇପ୍ A ଏକାକୀ ଟ୍ୟାଙ୍କ ଭରିବା ପାଇଁ 34 ଘଣ୍ଟା ନେବ । 

Shortcut Trick
ପାଇପଗୁଡ଼ିକର ଦକ୍ଷତା,

ତେଣୁ, ସମୁଦାୟ କାର୍ଯ୍ୟ = 17 × 4 = 68 ୟୁନିଟ୍

A ଦ୍ଵାରା 68/2 = 34 ଘଣ୍ଟା ଲାଗିବ ।

14 / 20

Category: Pipes and Cistern (ନଳ ଏଵଂ ପାଣିଟଙ୍କି)

Tap A can fill a cistern in 186 hours while tap B can fill it in 279 hours. In how many hours the cistern will be filled if both A and B are opened together?

ଟ୍ୟାପ୍ A 186 ଘଣ୍ଟାରେ ଏକ କୂଣ୍ଡ ଭରିପାରେ ଯେତେବେଳେ ଟ୍ୟାପ୍ B ଏହାକୁ 279 ଘଣ୍ଟାରେ ପୂରଣ କରିପାରିବ। ଯଦି ଉଭୟ A ଏବଂ B ଏକତ୍ର ଖୋଲାଯାଏ, ତେବେ କେତେ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ କୂଣ୍ଡଟି ଭରିହେବ?

1.  111.6 

4.  115.6

2.  109.6 

3.  113.6 

15 / 20

Category: Pipes and Cistern (ନଳ ଏଵଂ ପାଣିଟଙ୍କି)

A pipe can fill a cistern in 11 hours Due to a leak in the bottom it is filled in 13 hours When the cistern is full, in how much time will it be emptied by the leak?

ଏକ ପାଇପ୍ 11 ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ଏକ କୁଣ୍ଡ ପୂରଣ କରିପାରେ ନିମ୍ନରେ ଏକ ଲିକ୍ ହେତୁ ଏହା 13 ଘଣ୍ଟାରେ ପୂରଣ ହୁଏ ଯେତେବେଳେ କୁଣ୍ଡ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୁଏ, ଲିକ୍ ଦ୍ୱାରା ଏହାକୁ କେତେ ସମୟ ଖାଲି କରାଯିବ?

3.  249/5 hours

1.  321/17 hours

2.  143/2 hours

4.  616/31 hours

16 / 20

Category: Pipes and Cistern (ନଳ ଏଵଂ ପାଣିଟଙ୍କି)

Tap P and Q can fill a tank in 10 minutes and 15 minutes respectively. If tap Q is opened 3 minutes after tap P is opened, then the time taken to fill the tank, will be:

ଟ୍ୟାପ୍ P ଏବଂ Q ଯଥାକ୍ରମେ 10 ମିନିଟ୍ ଏବଂ 15 ମିନିଟ୍ ରେ ଏକ ଟାଙ୍କି ପୂରଣ କରିପାରିବେ। ଯଦି ଟ୍ୟାପ୍ P ଖୋଲିବାର 3 ମିନିଟ୍ ପରେ ଟ୍ୟାପ୍ Q ଖୋଲାଯାଏ, ତେବେ ଟାଙ୍କି ଭରିବାକୁ ଲାଗିଥିବା ସମୟ ହେବ:

2.  6 m 12 sec

1.  7 m 12 sec

3.  9 m 12 sec

4.  8 m 12 sec

Given:

Time taken by tap P = 10 minutes

Time taken by tap Q = 15 minutes

Formula used:

Total units of water to be filled = Efficiency × Time

Calculation:

By LCM Method:

Let the total units of water to be filled be the LCM of 10 and 15 as the common multiple.

LCM (10, 15) = 30

Time taken                             Total units                Efficiency/per minute

P (10 minutes)                                                        3 units

30 units

Q (15 minutes)                                                        2 units

Total no of units = 30 units

Filled by tap P in 3 minutes (3 × 3) = 9 units

⇒ Remaining units (30 – 9) = 21

⇒ Time taken by P and Q to fill the remaining units = 21/ (3 + 2) = 21/5

⇒ 4 minutes + 1/5 × 60 secs = 4 minutes + 12 seconds

∴ Total time taken to fill the tank = 3 minutes + 4 minutes + 12 seconds = 7 minutes 12 seconds

ଦିଆଯାଇଛି:

P ଟ୍ୟାପ୍ ଦ୍ୱାରା ନିଆଯାଇଥିବା ସମୟ = 10 ମିନିଟ୍

Q ଟ୍ୟାପ୍ ଦ୍ୱାରା ନିଆଯାଇଥିବା ସମୟ = 15 ମିନିଟ୍

ବ୍ୟବହୃତ ସୂତ୍ର:

ଭର୍ତ୍ତି ହେବାକୁ ଥିବା ଜଳର ସମୁଦାୟ ୟୁନିଟ୍ = ଦକ୍ଷତା ×ସମୟ

ଗଣନା:

ଲସାଗୁ ପଦ୍ଧତି ଦ୍ୱାରା:

ଭର୍ତ୍ତି ହେବାକୁ ଥିବା ଜଳର ସମୁଦାୟ ୟୁନିଟ୍ 10 ଏବଂ 15 ର ଲସାଗୁକୁ ସାଧାରଣ ଗୁଣିତକ ଭାବରେ ରଖନ୍ତୁ।

(10, 15) ର ଲସାଗୁ = 30

ସମୟ ଲାଗୁଛି                        ମୋଟ ୟୁନିଟ୍                     ଦକ୍ଷତା/ପ୍ରତି ମିନିଟ୍

P (10 ମିନିଟ୍)                                                                 3 ୟୁନିଟ୍

30 ୟୁନିଟ୍

Q (15 ମିନିଟ୍)                                                                 2 ୟୁନିଟ୍

ସମୁଦାୟ ୟୁନିଟ୍ ସଂଖ୍ୟା = 30 ୟୁନିଟ୍

3 ମିନିଟ୍ ରେ ଟ୍ୟାପ୍ P ଦ୍ୱାରା ପୂରଣ ହୋଇଛି (3 × 3) = 9 ୟୁନିଟ୍

⇒ ଅବଶିଷ୍ଟ ୟୁନିଟ୍ (30 – 9) = 21

⇒ ଅବଶିଷ୍ଟ ୟୁନିଟ୍ ଗୁଡିକ ପୂରଣ କରିବା ପାଇଁ P ଏବଂ Q ଦ୍ୱାରା ଲାଗୁଥିବା ସମୟ = 21 / (3 + 2) = 21/5

⇒ 4 ମିନିଟ୍ + 1/5 × 60 ସେକେଣ୍ଡ = 4 ମିନିଟ୍ + 12 ସେକେଣ୍ଡ

∴ ଟାଙ୍କି ଭରିବାକୁ ଲାଗିଥିବା ମୋଟ ସମୟ = 3 ମିନିଟ୍ + 4 ମିନିଟ୍ + 12 ସେକେଣ୍ଡ = 7 ମିନିଟ୍ 12 ସେକେଣ୍ଡ

17 / 20

Category: Pipes and Cistern (ନଳ ଏଵଂ ପାଣିଟଙ୍କି)

It takes 15 minutes to fill an oil tank. However the oil tank is being emptied through an exhaust pipe, which can empty it in 30 minutes. If this exhaust pipe remains open, how long will it take to fill this tank completely?

ଏକ ତେଲ ଟାଙ୍କି ଭରିବା ପାଇଁ 15 ମିନିଟ୍ ସମୟ ଲାଗେ । ତଥାପି ତେଲ ଟାଙ୍କିକୁ ଏକ ନିଷ୍କାସିତ ପାଇପ୍ ମାଧ୍ୟମରେ ଖାଲି କରାଯାଉଛି, ଯାହା ଏହାକୁ 30 ମିନିଟରେ ଖାଲି କରିପାରେ । ଯଦି ଏହି ନିଷ୍କାସିତ ପାଇପ୍ ଖୋଲା ରହିବ, ତେବେ ଏହି ଟ୍ୟାଙ୍କକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭରିବାକୁ କେତେ ସମୟ ଲାଗିବ?

C. 30 minutes

B. 25 minutes

D. 40 minutes

A. 20 minutes

Given :

Inlet pipe takes time to fill the tank = 15 minutes

Outlet pipe takes to empty the tank = 30 minutes

Formula Used: 

Work = Time × Efficiency

Calculation: 

LCM of (15, 30) = 30

Let be total work is 30

Efficiency of Inlet pipe,

⇒ 30/15 = 2

Efficiency of outlet pipe,

⇒ 30/30 = -1   (-ve indicate leakage)

Work done by both pipe are opened,

⇒ 30/(2 – 1) = 30 minutes

∴ Both pipe together can fill the tank in 30 minutes 

ଦିଆଯାଇଛି :

ଇନଲେଟ୍ ପାଇପ୍ ଟାଙ୍କି ଭରିବାକୁ ସମୟ ନେଇଥାଏ = 15 ମିନିଟ୍

ଟାଙ୍କି ଖାଲି କରିବାକୁ ଆଉଟଲେଟ୍ ପାଇପ୍ ଲାଗିଥାଏ = 30  ମିନିଟ୍

ସୂତ୍ର ବ୍ୟବହୃତ: 

କାର୍ଯ୍ୟ = ସମୟ × ଦକ୍ଷତା

ଗଣନା:

(15, 30) ର LCM = 30

ମନେକର ସମୁଦାୟ କାମ ହେଉଛି 30

ଇନଲେଟ୍ ପାଇପ୍ ର ଦକ୍ଷତା,

⇒ 30/15 = 2

ଆଉଟଲେଟ୍ ପାଇପ୍ ର ଦକ୍ଷତା,

⇒ 30/30 = -1 (- ଲିକେଜ୍ ସୂଚିତ କରେ)

ଉଭୟ ପାଇପ୍ ଦ୍ୱାରା  କାମ କରାଯାଇଛି,

⇒ 30/(2 – 1) = 30 ମିନିଟ୍

∴ ଉଭୟ ପାଇପ୍ ମିଶି 30 ମିନିଟରେ ଟାଙ୍କି ଭର୍ତ୍ତି କରିପାରିବେ । 

18 / 20

Category: Pipes and Cistern (ନଳ ଏଵଂ ପାଣିଟଙ୍କି)

Tap A can fill an empty swimming pool in 10 h. Tap B can fill it in 15 h. How much time will the two taps take to fill the empty pool together?

10 ଘଣ୍ଟାରେ ଟ୍ୟାପ୍  A ଏକ ଖାଲି ପୁଷ୍କରିଣୀକୁ ପୂରଣ କରିପାରେ । ଟ୍ୟାପ୍ B  ଏହାକୁ 15 ଘଣ୍ଟାରେ ପୂରଣ କରିପାରିବ। ଖାଲି ପୁଷ୍କରିଣୀକୁ ଏକାଠି ଭରିବା ପାଇଁ ଦୁଇଟି ଟ୍ୟାପ୍ କେତେ ସମୟ ନେବ? 

1.  7 h 

3.  5 h

2.  6 h

4.  8 h

Given:

Tap A takes 10 hours and tap B takes 15 hour

Formula Used:

Total work = Efficiency × Time taken

Calculation:

Let, they together can fill the empty tank in x hours

According to the question,

1/10 + 1/15 = 1/x

⇒ 1/x = (3 + 2)/30

⇒ 1/x = 1/6

⇒ x = 6

∴ The two taps will take 6 hours to fill the empty pool

ଦିଆଯାଇଛି:

10 ଘଣ୍ଟାରେ ଟ୍ୟାପ୍  A  ପୂରଣ କରିପାରେ ଏବଂ ଟ୍ୟାପ୍ B  ଏହାକୁ 15 ଘଣ୍ଟାରେ ପୂରଣ କରିପାରିବ।

ବ୍ୟବହୃତ ସୂତ୍ର :

ସମୁଦାୟ କାର୍ଯ୍ୟ = ଦକ୍ଷତା × ନିଆଯାଇଥିବା  ସମୟ

ଗଣନା:

ମନେକର, ସେମାନେ ଏକାଠି ଖାଲି ଟ୍ୟାଙ୍କକୁ x ଘଣ୍ଟାରେ ପୂରଣ କରିପାରିବେ

ପ୍ରଶ୍ନ ଅନୁଯାୟୀ,

1/10 + 1/15 = 1/x

⇒ 1/x = (3 + 2)/30

⇒ 1/x = 1/6

⇒ x = 6

∴ ଖାଲି ପୁଷ୍କରିଣୀକୁ ଏକାଠି ଭରିବା ପାଇଁ ଦୁଇଟି ଟ୍ୟାପ୍ 6 ଘଣ୍ଟା ସମୟ ନେବେ ।

19 / 20

Category: Pipes and Cistern (ନଳ ଏଵଂ ପାଣିଟଙ୍କି)

A pipe can fill a tank in 10 minutes while another pipe can empty it in 12 minutes. If the pipes are opened alternately each for 1 minute, beginning with the first pipe. the tank will be full after (in minutes):

ଗୋଟିଏ ପାଇପ୍ ଟାଙ୍କିକୁ 10 ମିନିଟ୍ ରେ ଭର୍ତ୍ତି କରିପାରିବ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଏକ ପାଇପ୍ 12 ମିନିଟ୍ ରେ ଖାଲି କରିପାରିବ। ଯଦି ପ୍ରଥମ ପାଇପ୍ ରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ପାଇପ୍ ଗୁଡ଼ିକୁ 1 ମିନିଟ୍ ପାଇଁ ବିକଳ୍ପ ଭାବରେ ଖୋଲାଯାଏ, ତେବେ (ମିନିଟ୍ ରେ) କେତେ ସମୟରେ ଟାଙ୍କି ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବ:

 

1.  90

4.  120

2.  109

3.  108

Given:

A pipe can fill a tank in 10 minutes

Another pipe can empty it in 12 minutes

They are opened alternately

Beginning with the first pipe

Calculation:

A → +10, B → -12 (lcm of 10,12 is 60) than

efficiency of A is +6 and B is -5

They opened alternative so A fill 6 litres in 1 minute and B empty 5 litres in 1 minute

They fill together 1 litre in 2 minutes

They fill 1 × 54 is 54 litre in 2 × 54 is 108 minutes

(∵ total = 60 litre)

Remaining 6 litre fill by the first pipe in 1 minute because his efficiency is 6litre/min

∴ the tank will full after 108 + 1 is 109 minutes

Short trick:

Note:

This type of question always filling pipe per unit work or capacity subtracted.

⇒ 60 – 6 = 54 litre,

Then clear the multiply 54 in (2 min → 1 litre)

⇒ 108 min → 54 litre

Add the 1 min, previous subtracted

⇒ 108 + 1 min → 54 + 6

⇒ 109 min → 60 litres.

Approach this method, definitely your answer is correct.

ଦିଆଯାଇଛି:

ଏକ ପାଇପ୍ 10 ମିନିଟରେ ଏକ ଟାଙ୍କି ପୂରଣ କରିପାରିବ ।

ଅନ୍ୟ ଏକ ପାଇପ୍ ଏହାକୁ 12 ମିନିଟରେ ଖାଲି କରିପାରେ ।

ସେଗୁଡିକ ବିକଳ୍ପ ଭାବରେ ଖୋଲାଯାଏ ।

ପ୍ରଥମ ପାଇପ୍ ସହିତ ଆରମ୍ଭ ହୁଏ ।

ଗଣନା:

A → +10, B → -12 (10,12 ର ଲସାଗୁ 60)

A ର ଦକ୍ଷତା ହେଉଛି +6 ଏବଂ B ହେଉଛି -5

ସେମାନେ ବିକଳ୍ପ ଖୋଲା ହୋଇଥିଲେ ତେଣୁ 1 ମିନିଟରେ A 6 ଲିଟର ଭରେ ଏବଂ B 1 ମିନିଟରେ 5 ଲିଟର ଖାଲି କରେ

ସେମାନେ 2 ମିନିଟରେ 1 ଲିଟର ପୂରଣ କରନ୍ତି ।

ସେମାନେ 1 × 54 ପୂରଣ କରନ୍ତି 54 ଲିଟର 2 × 54 ହେଉଛି 108 ମିନିଟ୍ |

(∵ ସମୁଦାୟ = 60 ଲିଟର)

ପ୍ରଥମ ପାଇପ୍ ଦ୍ୱାରା 1 ମିନିଟରେ 6 ଲିଟର ଭରେ କାରଣ ତାର ଦକ୍ଷତା 6ଲି / ମିନିଟ୍ ।

∴ 108 + 1 = 109 ମିନିଟ୍ ପରେ ଟାଙ୍କି ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ କୌଶଳ:

 

ଧ୍ୟାନ ଦିଅନ୍ତୁ:

ଏହି ପ୍ରକାରର ପ୍ରଶ୍ନ ସର୍ବଦା ୟୁନିଟ୍ କାର୍ଯ୍ୟ କିମ୍ବା ପାଇପ୍ କ୍ଷମତା ପାଇପ୍ ଭରିବା ।

⇒ 60 – 6 = 54 ଲିଟର,

ତା’ପରେ ଗୁଣନ 54 କୁ ସଫା କରନ୍ତୁ (2 ମିନିଟ୍ → 1 ଲିଟର)

⇒ 108 ମିନିଟ୍ → 54 ଲିଟର |

1 ମିନିଟ୍, ପୂର୍ବ ବିୟୋଗ

⇒ 108 + 1 ମିନିଟ୍ → 54 + 6

⇒ 109 ମିନିଟ୍ → 60 ଲିଟର

ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ କର, ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ତୁମର ଉତ୍ତର ସଠିକ୍ ହେବ

20 / 20

Category: Pipes and Cistern (ନଳ ଏଵଂ ପାଣିଟଙ୍କି)

One pipe can fill a tank in 12 hours and another pipe can completely empty the tank in 18 hours. If both the pipes are opened simultaneously, what will be the time required to fill the tank?

ଗୋଟିଏ ପାଇପ୍ 12 ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଟ୍ୟାଙ୍କ ପୂର୍ଣ୍ଣ କରିପାରିବ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ପାଇପ୍ 18 ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ଟ୍ୟାଙ୍କକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଖାଲି କରିପାରିବ ।  ଯଦି ଉଭୟ ପାଇପ୍ ଏକକାଳୀନ ଖୋଲାଯାଏ, ତେବେ ଟ୍ୟାଙ୍କ ପୂର୍ଣ୍ଣ କରିବା ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ସମୟ କେତେ ହେବ?

1.  30 hours

2.  36 hours

3.  40 hours

4.  44 hours

Your score is